ماجراجویی اتمی کره شمالی و آمادگی برای حمله نظامی بر علیه آمریکا و کره جنوبی تاثیرات انکار نشدنی بر بحران هسته ای جمهوری اسلامی دارد.
کیم جون اون رهبر کره شمالی در اقدامی بی سابقه به آمریکا هشدار داد و تهدید کرد که در صورت هر گونه حمله احتمالی از سوی آمریکا به برخی از ایالت های این کشور حمله اتمی خواهد نمود.
اگرچه کارشناسان تردید های جدی دارند که کره شمالی قابلیت پرتاب موشک های اتمی به داخل خاک آمریکا را داشته باشد. اما تهدید کره شمالی و مخاطراتی که از ناحیه افزایش قدرت موشکی و اتمی این کشور متوجه صلح و ثبات بین المللی است ، امری مورد توافق است که موجبات نگرانی اکثر دول دنیا را فراهم کرده است.
با این توضیح در این یادداشت کوشش می شود تاثیرات رفتار غیر متعارف اخیر کره شمالی و بخصوص تهدید آشکار به استفاده از تجهیزات اتمی بر علیه کشور امریکا بر بحران هسته ای ایران سنجیده شود. نخست باید توجه کرد شباهت های زیادی بین جمهوری اسلامی و جمهوری خلق کره وجود دارد. رهبر جمهوری اسلامی از شیفتگان سبک حکمرانی کره شمالی است. رهبران دو کشور رابطه نزدیکی با هم دارند. هر دو به دیدگاه ضد امریکایی شدید و ضرورت خصومت با این کشور معتقد هستند. هر دو با تحریم های جهانی و اعمال شده از سوی غرب و تلاش امریکا برای منزوی سازی آنها مواجه هستند. نوع و ساختار حکومت ها و بخصوص حالت فردی و غیر دموکراتیک حکمرانی شباهت زیادی با هم دارند. هر دو حکومت ایدئولوژیک هستند. هر دو پذیرای مناسبات بین المللی نیستند و نوعی یاغیگری در برابر نظم جهانی را ترویج می نمایند.
هر دو روابط نزدیکی با چین و روسیه دارند و در اردوگاه جهانی با آنها در یک جبهه قرار می گیرند. علاوه بر این اشتراکات همکاری های اقتصادی و نظامی گسترده ای بین پیونگ یانگ و تهران وجود دارد. از زمان جنگ با عراق پایه همکاری نظامی با کره شمالی در زمینه تهیه سلاح گذاشته شد . سپس کره شمالی به ارائه مشاوره فنی و تکونولوژیک برای گسترش برنامه موشکی ایران پرداخت. شباهت های در خور اعتنایی بین موشک های تولید ایران با نوع هم طراز کره ای وجود دارد. حتی اخیرا برخی از منابع اسرائیلی مدعی شده اند موشکی که ماهواره سیمرغ را به فضا فرستاد در پایه اش باله ای وجود داشت که کارشناسان نظامی کره جنوبی مشابه آن را در انتهای لاشه موشک یونها ۳ کره شمالی در اعماق آب های دریا پیدا کردند.(۱) البته صحت این ادعا معلوم نیست. اما طرح این ادعا باعث افزایش سوء ظن ها به نوع و دامنه همکاری ایران و کره شمالی می گردد.
معمولا گرایش های تندروی مخالف برنامه هسته ای جمهوری اسلامی در دنیا روی این مساله مانور می دهند که ممکن است کره شمالی بمب اتم در اختیار ایران بگذارد و یا اینکه برنامه نظامی اتمی احتمالی تهران با نظارت عالیه کارشناسان کره شمالی در حال پیشروی است. منتها سند و مدرک معتبری برای این دعاوی ارائه نشده است.
اخیرا روزنامه واشنگتن پست فرضیه ای را از سوی مقامات نظامی پنتاگون منتشر ساخت. بر اساس حدس و گمان آنها کره شمالی در آزمایش اخیر اتمی خود از مواد پلوتونیمی به سمت اورانیومی تغییر جهت داده است. آنها دلیل این کار را پنهانکاری غیر عادی کرده شمالی می دانند. در این فرضیه تصور می شود ایران اورانیوم غنی شده در اختیار کره شمالی گذاشته است. (۲)
مستقل از صحت و سقم این ادعا ها که به نظر می رسد با واقعیت فاصله دارند ، تاثیر آنها در افزایش حساسیت نسبت به برنامه هسته ای ایران را نمی توان نادیده گرفت.
پسامد تحریکات جنگ طلبانه کره شمالی ، افزایش حمایت از برخورد های سخت گیرانه برای ممانعت از طی مسیر مشابه کره شمالی توسط ایران است. کره شمالی نیز فرایندی همانند با ایران را طی کرد که پس از انتشار فعالیت های مخفی هسته ای یک سلسله مذاکرات نا موفق بین دنیا و کره شمالی آغاز شد که در نهایت کره شمالی به جرگه باشگاه نظامی هسته ای دنیا پیوست.
اکنون خطرات و ریسکی که از جنجال گرایی وستیزه جویی کره شمالی احساس می شود این ذهنیت را تقویت می کند تا بیش از پیش نسبت به فعالیت های حساس حکومت های غیر عقلانی و نظم گریزی چون جمهوری اسلامی توجه نشان دهند. البته مقامات جمهوری اسلامی دستکم تا کنون سعی کرده اند رفتاری نشان بدهند که به طور نسبی درجه غیر عقلانی اش کمتر از رفتار کره شمالی باشد.ولی در چارچوب کنونی دنیا هر دور در طیف حکومت های نا سازگار با عقلانیت متعارف قرار می گیرند.
به بیان دیگر بعد از رفتار اخیر ستیزه جویانه کره شمالی در انظار جهانیان برآورد از دردسر ها و ریسک تجهیر احتمالی ایران به بمب هسته ای افزایش ملموسی یافته است. این افزایش نگرانی فقط محدود به غرب و متحدین منطقه ای اش مانند عربستان سعودی و ترکیه نیست. بلکه حتی کشوری مانند چین را نیز در بر می گیرد. چین در آستانه تغییر سیاست کلی در مواجه با متحد دیر پای خود یعنی کره شمالی است. تهدید ها و افزایش تنش با همسایگان از سوی کره شمالی ،مقامات چینی را به تجدید نظر انداخته است. البته با توجه به موقعیت دشوار چین بعید است این تحول به سرعت و در آینده ای نزدیک رخ دهد .اما می توان پیشبینی کرد در میان مدت چین از کره شمالی فاصله خواهد گرفت و به موضع آمریکا نزدیک تر می شود. شی جینپینگ رئیس جمهور چین بدون اینکه اشاره مستقیمی به کره شمالی داشته باشد گفت هیچکس حق ندارد برای مقاصد خود خواهانه منطقه و دنیا را به آشوب بکشد. (۳)
علائمی وجود دارد که نشان می دهد چین پس از آزمایش هسته ای اخیر کره شمالی ، دیگر از این کشور مایوس شده است. برای نخستین بار مقامات عالی رتبه چینی نارضایتی و اعتراض شان نسبت به رهبری کره شمالی را به صورت تلویحی بیان کرده اند. این چرخش سیاست تاثیر منفی بر سیاست هسته ای جمهوری اسلامی خواهد داشت و موقعیت مخالفانش در دنیا را تقویت می نماید.
بنابراین با توجه به تاثیرات منفی ماجراجویی اتمی کره شمالی ، ممکن است مقامات تهران حداقل در کوتاه مدت تا زمانی که آرامش به شبه جزیره کره برگردد ، سطح تنش با غرب را در بحران هسته ای کاهش دهند. از اینرو سخنگوی وزارت خارجه ایران به صراحت از مقامات کره شمالی و کره جنوبی خواست تا به بحران دامن نزنند.
البته با توجه به اقداماتی نظیر در تعطیلی مجتمع صنعتی مشترک بین دو کره ،توصیه به دیپلمات های خارجی برای تخلیه سفارت خانه ها ، اعلام وضعیت جنگی و آماده سازی موشک انداز ها از سوی کره شمالی دشوار به نظر می رسد بحران کنونی به سهولت و به سرعت خاتمه یابد. اگرچه شاید جنجال ها و طرح گسترده در رسانه های دنیا ، نیاز های رهبر کره شمالی برای خود نمائی و هماورد طلبی را تامین نموده باشد.
در مجموع تاثیرات منفی این رویداد بر برنامه هسته ای جمهوری اسلامی و افزایش نگرانی های جامعه جهانی نسبت به آن امری آشکار و قطعی به نظر می رسند. اگر چه دامنه و شدت آن قابل بحث است. موضعگیری های تند و جنگ طلبانه اخیر کره شمالی پرونده هسته ای ایران و رسیدن به توافق در آن را پیچیده تر ساخت. تجربه هسته ای کره شمالی و قابلیت هایی که این کشور بدست آورد از ابتدا به عنوان یک منبع درس اموزی و الگو برای جمهوری اسلام مطرح بوده است. از دید حکومت چه بسا درسی که از کره شمالی آموخته است ایستادگی برای پیشبرد برنامه هسته ای بدون اعتنا به مخالفت های جامعه جهانی باشد. همچنین توانی که بمب اتمی به افزایش موقعیت ژئو پلتیکی و قدرت نظامی کره شمالی داده است ممکن مشوق حکومت ایران نیز واقع شود. اما ستیزه جویی کره شمالی و پیامد های منفی آن دنیا و بخصوص غرب را مصر تر می سازد تا هر طور شده اجازه ندهد ایران مسیر مشابه کره شمالی را بپیماید.
منابع:
۱- http://www.france24.com/en/20130405-what-iran-learned-korean-crisis-haaretz-nuclear
۲- http://www.washingtonpost.com/blogs/right-turn/wp/2013/04/08/clueless-on-north-korea-paralyzed-on-iran/
۳- http://www.reuters.com/article/2012/04/25/us-korea-north-china-idUSBRE83O09220120425
