از همان زمانی که حسن روحانی پا به نهاد ریاست جمهوری گذاشت و مقیم خیابان پاستور شد،نوع مواجهه و رابطه وی با سپاه پاسداران محل سئوال بود. سوابق گذشته و به‌خصوص کارشکنی و تقابل سپاه با دولت اصلاحات این تصور را بوجود آورده است که روحانی از چالش با سپاه در امان نیست.
رفتار سپاه در ۲۴ خرداد
بخش رسمی سپاه و بدنه کنونی آن عمدتا به رقبای روحانی چون قالیباف، رضایی و جلیلی رای دادند. سخن قالیباف که تلویحا روحانی و ولایتی را متهم کرد در حالی که رزمندگان در جبهه ها می‌جنگیدند و زیر باران گلوله بودند، در حال قهوه خوردن با مقامات خارجی بودند و یا بعضی‌ها هیچوقت از پشت جبهه‌ها جلو تر نیامدند، به لحاظ نمادین حرف سپاهیان و رزمندگان را بازتاب می‌داد. اگر چه این حرف با حقیقت تطبیق نمی کند و به لحاظ منطقی نیز نا معقول است اما در ذهنیت نظامیان مکتبی جاری است. آنها می‌پندارند نظام از چنگ توطئه‌های داخلی و جنگ خارجی نجات داده‌اند و لذا حکمرانی و تصدی مناصب کلیدی در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی حق آنها است.
بعد از انتخابات سپاه همگام با رهبری و بخش‌های مختلف اصول‌گرایان به تجلیل از انتخاب روحانی پرداخت.
شاخه زیتون روحانی برای سپاه
روحانی در دیدار با فرماندهان سپاه به عنوان میهمان ویژه کوشید نگرانی آنها را بر طرف سازد و اطمینان دهد که موقعیت آنها در عرصه اقتصادی پا برجاست و حساسیت‌های آنها نیز در عرصه سیاسی رعایت می‌شود.
او از ضرورت مشارکت سپاه در پروژه‌های بزرگ اقتصادی دولت سخن گفت و مدعی شد قبول ندارد سپاه رقیب بخش خصوصی و دولت در پروژه‌های اقتصادی است. همچنین سپاه را در خط مقدم حفظ کشور و نظام توصیف نمود.
واکنش مثبت سپاه به برخورد نزدیک روحانی
پس از سخنرانی روحانی در مجمع عمومی فرماندهان و مسوولان سپاه سردار رمضان شریف مسوول روابط عمومی این نهاد نظامی در گفتگو با شبکه خبر گفت:
«حضور دکتر روحانی در جمع فرماندهان سپاه و سخنان جامع و ارزشمند وی در خصوص تعامل دولت با سپاه و بسیج، منشوری است که بر عملیات روانی و رسانه‌ای دشمنان انقلاب اسلامی خط بطلان کشیده و فرصت خوبی را برای آگاهی بخشی و روشنگری کسانی که در معرض این عملیات روانی قرار گرفته بودند، فراهم کرد.
صحبت‌های دکتر روحانی مبنی بر اینکه سپاه خط مقدم مقابله با دشمنان است، بسیار حائز اهمیت است.
رئیس جمهور همچنین به نکات مهمی درباره سپاه اشاره کردند که همواره مود توجه این نهاد بوده است که ازجمله آن تعمیق معنویت،(به عنوان سرمایه اصلی) و مردمی بودن است.
صحبت‌های دقیق و حساب شده دکتر روحانی مبنی بر اینکه سپاه همه مردم را دربر می‌گیرد، فضا سازی‌های عده‌ای را که می‌خواستند نشان دهند دولت با سپاه و مردم فاصله دارد،خنثی کرد.»
در پایان مصاحبه نیز تاکید کرد سپاه برای تحقق مطالبات رئیس جمهور که پیگیری همان مطالبات مقام معظم رهبری است، به دولت کمک خواهد نمود.
سردار عبادالله عبداللهی فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء نیز در مصاحبه‌ای گفت: حماسه سیاسی در این سال توسط مردم شکل گرفت و ما هم با تمام وجود آماده تحقق حماسه اقتصادی هستیم و این آمادگی را داریم تا برای اجرای پروژه‌های بزرگ ملی درجهت رونق مسائل اقتصادی و کمک به دولت وارد عمل شویم.»
این سخنان باعث شد تا بحث شکاف بین سپاه و روحانی به حاشیه برود و امکان همزیستی و همکاری آنها در گرو امتیازاتی که روحانی به سپاه می‌دهد، تحقق پذیر جلوه نماید.
موضع گیری سپاه قبل و بعد از حضور روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل
در آستانه سفر روحانی به نیویورک و بعد از فضا سازی‌های اولیه در خصوص تعامل با غرب، سپاه در بیانیه سالگرد دفاع مقدس به رویکرد نرمش جویانه دولت در سیاست خارجی اشاراتی نمود. این فراز بیانیه به خوبی دیدگاه سپاه را نشان می‌دهد که آمیزه‌ای از بدبینی و خوش بینی محتاطانه بود:
«تجربه تاریخی، رصد هوشمندانه و همراه با تردید نسبت به رفتارهای سر دمداران کاخ سفید را برای دستگاه دیپلماسی کشور ضروری و اجتناب ناپذیر می نماید به گونه‌ای که در این عرصه خطیر بایستی مطالبات به حق ملت ایران به شایستگی مورد تکریم و پذیرش شیفتگان تعامل با نظام بین الملل قرار گیرد. بدیهی است سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در این راستا از هر اقدامی که در چارچوب منویات و راهبردهای مقام معظم رهبری و منافع ملی و در مدار عزت، حکمت و مصلحت صورت پذیرد، حمایت کرده و ظرفیت‌های تاثیرگذار تعاملی خود را در اختیار دولت محترم قرار می‌دهد.»
در بیانیه یاد شده حمایت مشروط از تنش زدایی با غرب در کنار هشدار تلویحی به شیفتگان تعامل وجود داشت. بعد از سفر روحانی برخورد ترکیبی حمایتی- انتقادی مسئولین سپاه ادامه یافت.
برای روشن شدن بهتر بحث، در ادامه نمونه هایی از مواضع فرماندهان سپاه ارائه می‌گردد:
علی فدوی، فرمانده نیروی دریایی سپاه، قبل از سفر روحانی به نیویورک گفت: «نیروی دریایی سپاه تسلیحات لازم جهت انهدام ناوها و هواپیماهای آمریکایی در خلیج فارس را در اختیار دارد»
او حضور نیروهای نظامی آمریکا در خلیج فارس را به معنی «قرار گرفتن آنها در معرض نابودی کامل» دانست.
حسین سلامی، جانشین فرمانده کل سپاه هم در اظهار نظری همسو، این نهاد را دارای «قدرت ویژه‌ای» توصیف نمود که توانایی آن را دارد تا «تمام شناورها در خلیج فارس را متوقف و منطقه را به پارکینگ شناورها» تبدیل کند.
عزیز جعفری فرمانده سپاه نیز بعد از بازگشت روحانی به ایران گفت: «آقای روحانی و هیئت همراه شان در این سفر نشان دادند که الحمدلله روی اصول ایستاده اند و در مسیر انقلاب اسلامی، چارچوب‌ها و سیاست‌های نظام و مقام معظم رهبری حرکت می‌کنند.»
فرمانده کل سپاه با اشاره به اینکه به دلیل قرار گرفتن آمریکائی‌ها در موضع ضعف و قرار داشتن جمهوری اسلامی ایران در موضع اقتدار و قدرت در عرصه بین الملل، دولت آمریکا به اقداماتی نظیر ملاقات حضوری و یا حداقل مکالمه تلفنی با رئیس جمهور ایران نیاز داشت، افزود: «رئیس جمهور محترم که مواضع مقتدرانه و مناسبی در این سفر و بخصوص در نطقشان در مجمع عمومی سازمان ملل اتخاذ کردند، بهتر بود همانگونه که برای ملاقات حضوری به اوباما وقت داده نشد، از پذیرش مکالمه تلفنی با اوباما نیز خودداری کرده و چنین اقداماتی به بعد از نشان دادن اقدامات عملی دولت آمریکا و راستی آزمایی و صداقت سنجی در رفتار عملی شان موکول می‌شد.»
جعفری گفتگوی تلفنی روحانی با اوباما را اشتباهی تاکتیکی تلقی کرد که قابل جبران است.
همچنین تاکید کرد: «برنامه دشمنان خارجی ایجاد نوعی دوقطبی در داخل کشور بوده و می‌خواهند چنین القا کنند که یک گروه طرفدار نرمش و مذاکره با آمریکا بوده و گروهی دیگر در کشور مخالف این موضوع هستند» و به زعم او باید این توطئه خنثی گردد.
سردار نقدی فرمانده بسیج نیز در اظهار نظری عجیب برای تبیین اصطلاح «نرمش قهرمانانه»، گفت: «نرمش قهرمانانه یعنی در مقابل دشمنی که از رژیم جنایت کار و غاصب صهیونیستی دفاع می کند، آن گاه که تقاضای مذاکره دارد در مقابلش بر ایستادگی انقلاب برای محو اسرائیل تاکید شود و با این رویکرد برای مسائل هسته‌ای و غیره مذاکره کرد.»
سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس در کنگره «شهدای دفاع مقدس» در کرمان خطاب به رییس‌جمهوری آمریکا بیان کرد که سخن باراک اوباما در مخالفت با براندازی «اظهار لطف نیست بلکه اعلام ناتوانی است. آمریکا نتوانسته و نمی‌تواند در پی براندازی جمهوری اسلامی برآید.»
حضور وی در برنامه عمومی که خلاف رفتار متعارف وی است نشان می‌دهد احتمالا او با قصد موضع گیری هشدار آمیز نسبت به سیاست تعاملی به میدان آمده است.
سید محمد حجازی معاون آماد، پشتیبانی و تحقیقات صنعتی ستادکل نیروهای مسلح تصریح کرد: «در دو سال گذشته راهبرد جدیدی از سوی مقام رهبری بیان شد و آن اینکه ما تهدید را با تهدید پاسخ می‌دهیم. این راهبرد جدید، حرفی نو و رویکردی بود که فقط در مقام سخن و حرف نیست و این باید در عمل و صحنه اجرا و اقدام نیز اتفاق بیافتد.
فکر نکنید که با یک لبخند همه چیز حل می‌شود لبخند دشمن سریع به اخم تبدیل می‌شود. دیدیم که لحن رئیس‌جمهور آمریکا طی دو روز و در نشست با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی کاملا متفاوت شد.»
رحیم صفوی فرمانده سابق سپاه بعد از سخنان روحانی و اوباما با نگاهی مثبت به سخنرانی روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل و برخورد خاکستری با سخنان اوباما گفت: «آمریکایی ها به طور محسوس یک نوع نرمش و عقب‌نشینی را در مقابل ایران انتخاب کرده‌اند.آمریکایی‌ها هم‌اکنون به این نتیجه رسیده‌‌اند که نمی توانند با ایران قدرتمند دست و پنجه نرم کنند. البته ایران نیز در موضع طلبکارانه از آمریکا باقی خواهد ماند؛ چون واقعیت این است که ایران طلبکاری های زیادی از آمریکایی ها دارد.»
سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه در گفتگو با شبکه العالم، در پاسخ به این سئوال که آیا ماهیت تهدیدهای رژیم صهیونیستی یا آمریکا تغییری کرده، اظهار داشت: «پس از اتفاقات اخیر ما تغییر خاصی در ماهیت تهدید نمی بینیم و اساسا نسبت به دشمنان اعتمادی نداریم.
من به آمریکا به عنوان یک دشمن نگاه می‌کنم به واسطه سابقه‌ای که از این کشور تجربه کرده‌ام، طبیعتا باید خودم را آماده کنم و مراقب باشم. اما رئیس جمهور و دیپلماتها هم باید کار خودشان را در چارچوب سیاست‌های کشور انجام دهند و قضاوتی روی این بخش ندارم. نظرهای من نشانه اختلاف نظر با دیدگاههای دیپلماتیک درباره روابط ایران و امریکا نیست، زیرا من دیپلمات نیستم، بلکه یک نظامی، یک انقلابی و یک پاسدار هستم و طبیعتا باید از نگاه و زاویه کاری خودم به مساله نگاه می‌کنم.»
وی ادامه داد: «امیدواریم آمریکایی‌ها سر عقل بیایند و دست از شیطنت و دشمنی‌ها بردارند و حقوق ملت ایران را به رسمیت بشناسند.” ولی در عین حال متذکر شد: ” نمی‌توان به این مساله عمیق خیلی ساده نگاه کرد، دشمنی آنها با ما بیش از نیم قرن ادامه داشته و اگر اراده این کار را هم داشته باشند طول می‌کشد که این فضا را تغییر بدهند و بعید می‌دانیم که چنین اتفاقی به سرعت بیفتد.»
اسماعیل کوثری فرمانده سابق سپاه و نمانیده فعلی سپاه نیز پس از بازدید از تاسیسات فردو اعلام کرد: «سانتریفیوژها در سایت فردو به طور کامل نصب شده و فعالیت‌‌های سایت به طور کامل و بدون هیچ نقصی در حال انجام است؛ غنی‌سازی با غنای ۲۰ درصد در این سایت انجام می‌شود.»
تبیین رابطه کنونی سپاه با روحانی
جمع‌بندی این سخنان نشان‌گر حمایت انتقادی و مشروط سپاه از موضع تعاملی دولت یازدهم در عرصه سیاست خارجی است. در عین حال سویه کنترلی قوی دارد که در راستای توصیه خامنه‌ای نسبت به رصد کردن سیاست‌ها و مواضع جریان‌های سیاسی در تطبیق با اصول نظام و انقلاب انجام می‌شود.
همچنین نوعی کار شکنی نیز در مسیر دیپلماسی اعتدالی نیز قابل مشاهده است. به نظر می‌رسد اگر تیم جدید هسته‌ای و مسوولین وزارت خارجه از چارچوب مورد نظر سپاه خارج شوند آنگاه آهنگ برخورد تقابلی و خنثی کننده سپاه نیز بالا می‌رود.
در این راستا حمله گروه‌های فشار به ماشین روحانی قابل اهمیت است. این برخورد به صورت سازمان یافته انجام شد و حالت خو دسرانه نداشت.
اگر چه روحانی در ابتدای کار بیش از خاتمی از سوی حاکمیت و بخش مسلط قدرت مورد ستایش قرار گرفت ومانور تبلیغاتی زیادی روی او داده شد. اما در عین حال زود تر از خاتمی نیز حرمت او شکسته شد. ماجرای پرتاب کفش و تعرض مستقیم به خودروی حامل رئیس جمهور برای خاتمی اتفاق نیفتاد. این رویکرد هشداری محدود به روحانی بود تا در تنظیم گام‌های بعدی هسته‌ای و خارجی خود ملاحظات و خطوط قرمز اصول‌گرایان افراطی و رهبری را رعایت نماید.
عدم حضور محمد گلپایگانی در هنگام استقبال از رئیس جمهور نیز معنای خاصی داشت. علی اکبر ولایتی از طرف رهبری به فرودگاه مهر آباد آمد.
خطوط کلی و مشترک نظرات فرماندهان سپاه در خصوص تعامل هسته‌ای
اگر چه سخنان مسئولین مختلف سپاه کاملا یکدست نیست و تفاوت هایی نه چندان پر دامنه را به نمایش می‌گذارد. اما خطوط کلی نظرات آنها را می‌توان در محور‌های زیر خلاصه نمود:
• ذاتی بودن خصومت آمریکا با نظام جمهوری اسلامی
• فایده مندی حفظ دشمنی با آمریکا
• حمایت کنترل شده از تعامل دولت برای کاهش تحریم‌ها
• تمایل به دور شدن از نقطه جوش منازعه هسته‌ای
• مخالفت با تماس مستقیم با اوباما
• ابزار مخالفت سازمان یافته نیروهای بسیجی نسبت به مصالحه با دولت آمریکا
• دفاع از سیاست‌های ارزشی و ایدئولوژیک حکومت در سیاست خارجی
• القاء اقتدار نظام و در موضع قدرت بودن که نرمش قهرمانانه را ضروری ساخته است.
• انتساب رفتار مصالحه جویانه دولت اوباما به ضعف و کاهش توانایی‌های نظامی و راهبردی در منطقه
• تاکید بر محوریت منویات رهبری در سیاست خارجی
نتیجه گیری
بنابراین در کل می‌توان گفت شکاف بین سپاه و روحانی هنوز در وضعیت بالقوه است و آرامش ظاهری بر روابط فی مابین حاکم است. سفر روحانی به نیویورک و لحن و محتوی برخورد وی با آمریکا باعث زاویه پیدا کردن با سپاه شده است. اما این زاویه فعلا در سطح تاکتیکی است و به اختلافی بنیادی تبدیل نشده است.
سپاه امیدوار است دولت روحانی در ادامه کار به تصحیح اشتباهات جانبی بپردازد. از اینرو امکان ترمیم زاویه ایجاد شده وجود دارد. منتها اعطاء امتیازات اقتصادی باعث تعلیق خصلت‌ها و حساسیت‌های ایدئولوژیک سپاه نخواهد شد.
همچنین رابطه روحانی و سپاه از حالت تعارفات اولیه نیز خارج گشته ولی اختلافات هنوز در سطوح محدود و قابل حل و فصل است.
