وزارت نفت در اقتصاد نفتی ایران، مرکز مهمی است و در ساختار قدرت جای‌گاه برجسته‌ای دارد. این وزارت خانه صرفا اقتصادی نیست بلکه کانون اقتصاد سیاسی ایران است. بی‌تدبیری، فرصت سوزی و سوء عملکرد دولت احمدی نژاد ضرورت تغییرات در راه‌برد‌های عملیاتی، تصمیمات و روش اداره وزارت نفت را به ضرورتی با اولویت بالا برای دولت یازدهم تبدیل کرده است. از این‌رو روحانی کوشید تا ژنرالی را در راس وزارتخانه متصدی انرژیهای فسیلی قرار دهد.
علی‌رغم همه مقاومت‌ها، بیژن نامدار زنگنه به نحوی غیر منتظره رای آورد. حضور او به معنای تغییرات اساسی در وزارت نفت بود. از این‌رو تا کنون ۷۸ درصد مدیران ارشد وزارتخانه فوق تغییر یافته‌اند. بیشترین نرخ تحولات در دولت یازدهم در وزارت نفت صورت گرفته است.
در دولت جدید، مدیر عامل شرکتهای ملی گاز، مدیر عامل شرکت ملی نفت، مدیر عامل شرکت ملی پتروشیمی، قائم مقام وزیر، معاونین بین‌المللی و بازرگانی، مدیر کل حوزه وزارتی، معاون امور برنامه‌ریزی و منابع هیدروکربوری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت، رئیس پژوهشگاه صنعت نفت، مدیر عامل پتروشیمی بندر امام، نماینده ایران در اوپک، مدیر عامل شرکت نفت فلات قاره ایران همه و همه جانشین افراد قبلی شده‌اند.
در ادامه به بررسی تفصیلی و کیفی انتصاب‌های فوق می‌پردازم.
شرکت ملی گاز
حمید رضا عراقی جای‌گزین جواد اوجی در ریاست شرکت ملی گاز شد. او از مدیران با سابقه در گاز کشور است. همچنین چهره تکنوکراتی دارد و فاقد گرایش سیاسی است. در سوابق وی مواردی چون معاون بازرگانی و مدیر کل غله استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری از سال ۱۳۶۴-۱۳۶۱، رئیس منطقه یک گاز کشور- خوزستان (پالایش- انتقال و گازرسانی) و مسئول بازسازی پالایشگاه گاز بیدبلند و ایستگاه‌های تقویت فشار در زمان جنگ ایران و عراق از سال ۱۳۶۷-۱۳۶۵-رئیس منطقه ۲ گاز کشور (اصفهان- چهارمحال و بختیاری- یزد) از سال ۱۳۸۴-۱۳۶۷، مدیر عامل گاز استان اصفهان و رئیس هیأت مدیره شرکتهای گاز استان‌های چهار محال و بختیاری و یزد ۱۳۷۰-۱۳۸۰ ۵-مدیر گازرسانی و عضو هیأت مدیره شرکت ملی گاز ایران ۱۳۸۰-۱۳۸۴، مدیر بازرگانی شرکت ملی گاز ایران و رئیس هیأت مدیره شرکت گاز استان تهران ۱۳۸۴-۱۳۸۷ مشاور مدیر عامل و رئیس امور تخصصی بازرگانی و رئیس هیأت مدیره شرکت گاز استان تهران ۱۳۸۷-۱۳۹۱ .
عراقی دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس مدیریت اجرایی است و در زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد نیز در رده‌های مدیریتی بالا حضور داشته است.
شرکت ملی پتروشیمی
عباس شعری مقدم به جای عبدالحسین بیات رئیس شرکت ملی پتروشیمی شد. او دانش آموخته کارشناسی ارشد در رشته مهندسی الکترونیک است. او نیز از مدیران فن سالار قدیمی است و گرایش سیاسی ندارد. در سوابق وی مواردی چون مدیر عاملی شرکت نیکو، شهریور ماه ۱۳۹۰ تا مردادماه ۱۳۹۲ معاون مدیر عامل شرکت نبکو، از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ مدیر عامل شرکت پلیمر آریا ساسول، از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ مدیر عامل شرکت سهامی پتروشیمی باختر، از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۵رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت سهامی پتروشیمی بندرامام و از سال ۱۳۶۲ تا سال ۱۳۷۳ عضو هیات مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی و مدیر فنی و مدیر عملیات آن دیده می‌شود.
او نیز در دولت‌های نهم و دهم سمت‌های مدیریتی داشت.
قائم مقام
کاظم وزیری هامانه قائم مقام زنگنه شد. هامانه اولین وزیر نفت احمدی‌نژاد بود که به دلیل اختلاف با وی بعد از دو سال از کار برکنار شد. هامانه از مدیران نفتی با سابقه و دارای مهارت‌های اجرایی بالا است. او در سمت‌هایی چون معاون وزیردر پالایش وپخش، معاون وزیر در برنامه‌ریزی، معاون وزیر در امور هماهنگی، معاون وزیر در امور اشتغال، عضو هیئت مدیره چهار شرکت اصلی وزارتخانه، رئیس هیئت مدیره شرکت اویک و قائم مقام مدیرعامل شرکت کالای لندن فعالیت کرده است. به لحاظ گرایش سیاسی به اصول‌گرایان نزدیک است. هامانه مدرک کارشناسی ارشد مدیریت دولتی دارد.
معاون امور برنامه‌ریزی و منابع هیدروکربوری
منصور معظمی جای‌گزین احمد خالدی شد. معظمی نیز از مدیران با سابقه شرکت نفت است و گرایش سیاسی مشخصی ندارد. او نیز در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد سمت‌های مدیریتی ارشد را بر عهده داشت. سوابق وی بشرح زیر است:
مدیر نفت و گاز سازمان برنامه و بودجه – ۱۳۶۵ – ۱۳۵۹، مدیرعامل و رئیس هیأت مدیره شرکت ملی گاز مایع ایران – ۱۳۶۸-۱۳۶۵، مدیرعامل و رئیس هیأت مدیره شرکت پتروشیمی خارک – ۱۳۷۱- ۱۳۶۸، مدیر برنامه ریزی و توسعه و عضو هیأت مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی – ۱۳۷۷-۱۳۷۱، (همزمان بطور متناوب عضو هیأت مدیره شرکتهای پتروشیمی، اراک، خراسان، تبریز، پژوهش و فناوری – سرمایه گذاری پتروشیمی – آبادان – کربن- راهبران پتروشیمی، مدیرعامل و رئیس هیأت مدیره شرکت بازرگانی پتروشیمی – ۱۳۷۹-۱۳۷۷، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کشور برزیل آکرودیته کشور بولیوی-۱۳۸۳-۱۳۷۹، مدیر اداری و آموزش شرکت ملی صنایع پتروشیمی- ۲/۲/۱۳۸۳ تا ۱۲/۱۰/۸۴، معاون توسعه منابع انسانی و پژوهش وزارت نفت از ۱۳/۱۰/۱۳۸۴ تا ۸/۲/۱۳۸۷، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری پتروشیمی از۹/۲/۱۳۸۷ تا ۹/۲/۱۳۸۸.
معاونت بین‌المللی و بازرگانی
علی ماجدی به سمت معاونت بین‌المللی و بازرگانی منصوب شد. او سابقه کار در وزارت نفت ندارد. از دیپلمات‌های قدیمی است. در سال‌های ۸۳-۷۸ سفیر ایران در ژاپن بود. این انتخاب می‌تواند به معنای تلاش زنگنه برای فعال کردن دیپلماسی انرژی و حل مشکلات پیش روی فروش نفت ایران باشد.
شرکت ملی نفت
رکن‌الدین جوادی جای احمد قلعه بانی را به عنوان مدیر شرکت ملی نفت گرفت. جوادی نیز از مدیران با سابقه و نزدیک به اصلاح‌طلبان است. در سوابق وی مواردی چون جوادی به عنوان پیمانکار شرکت ملی نفت ایران در چندین پروژه عظیم هم‌چون طرح توسعه فاز ۲۰ و ۲۱ پارس جنوبی و طرح توسعه میدان نفتی آذر، و مسوولیت مدیریت عاملی شرکت ملی صادرات گاز ایران در دوران اصلاحات دیده می‌شود. او همچنین به نمایندگی از وزارت نفت، قرارداد گازی کرسنت را امضا کرده بود.
امور بین‌الملل شرکت نفت
محسن قمصری جای‌گزین علی اصغر عرشی شد. قمصری دوباره به سمت خود برگشت. وی در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد مدیر امور بین‌الملل شرکت نفت بود. اما به دلیل عدم پیش‌بینی اجرای تحریم‌های خرید نفت توسط اتحادیه اروپا و توصیه به عدم اقدام متقابل از سمت خود برکنار شد. بازگشت وی با شعار اعتدال روحانی تناسب دارد.
پتروشیمی بندر امام
رضا امیری به عنوان رئیس پتروشیمی بندر امام به جای محمد حسین ظریف منصوب گشت. او قبلا نیز در این سمت بود. امیری از مدیران با سابقه پتروشیمی است و مدتی نیز مدیرعامل پتروشیمی کاویان بود. او نیز فردی فن سالار و غیر سیاسی است.
نماینده اوپک
حسین کاظم پور اردبیلی جای‌گزین محمد علی خطیبی در نمایندگی ایران در اوپک شد. اردبیلی نیز از مدیران با سابقه نفتی است. او قبلا به مدت پانزده سال نماینده ایران در اوپک بود. به لحاظ گرایش سیاسی به اصول‌گرایان سنتی نزدیک بود. سوابق قبلی وی عبارت هستند از وزیر بازرگانی در دولت محمدعلی رجایی، معاون اقتصادی وزارت امور خارجه در دولت میرحسین موسوی و سپس معاون وزیر نفت این دولت. او فارغ التحصیل رشته مدیریت از آمریکا است.
پژوهشگاه صنعت نفت
سورنا ستاری، به جای محمد علی عمادی رئیس پژوهشگاه صنعت نفت شد. ستاری از پژوهشگران برجسته کشور و چهره‌ای آکادمیک است. او که پژوهش‌‌هایی در حوزه انرژیهای نو داشته، عضو هیات علمی و سرپرست گروه مدیریت و بهینه‌‌سازی انرژی پژوهشکده علوم و فناوری انرژی دانشگاه صنعتی شریف هست. ستاری دو ثبت اختراع داخلی و خارجی و انتشار ۱۴ کتاب را نیز در کارنامه خود دارد. او در سال ۱۳۸۴ برای او سال‌ها معاون مهدی هاشمی و مدت کوتاهی، جانشین هاشمی به عنوان مدیرعامل سازمان بهینه سازی مصرف سوخت شد ولی زود استعفا داد. ستاری، فرزند فرمانده اسبق نیروی هوایی جمهوری اسلامی و معاون فناوری روحانی نیز هست.
در مجموع مدیران جدید ارشد در وزارت نفت از تجربه و مهارت بالایی برخوردار هستند. اگر چه گرایش اغلب آنها فن سالاری است و موضع سیاسی مشخصی ندارند اما در عین حال در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد نیز پست‌های مهمی در دست داشتند. در یک جمع‌بندی کلی مدیران جدید در وزارت نفت تناسب بالایی با گفتمان اعتدال روحانی دارند.
