اظهارات رهبری و دیگر مقامات حکومت در خصوص امکان گسترش جنگ های نیابتی به مرز های ایران باعث شده است تا گمانه زنی ها پیرامون فعالیت احتمالی داعش در ایران شدت یابد. موقعیت داعش در ایران و میزان توانایی آن در اقدام نظامی بر علیه جمهوری اسلامی مشخص نیست و اطلاعات جامع و متعبری در این خصوص وجود ندارد. اطلاع رسانی که از سوی نهاد ها ومحافل حکومتی صورت گرفته و می گیرد نیز علاوه بر آنکه قطره چکانی است در چارچوب مصلحت اندیشی وبرخورد های سیاسی خاص انعکاس می یابد و از این رو لزوما بازتاب دهنده واقعیت نیست.
داعش در حال حاضر با جمهوری اسلامی در سوریه وعراق درگیر است. در عین حال داعش با القاعده و گروه های همسو نیز در جبهه دیگری در حال نبرد است. گزارش هایی وجود دارد که خبر می دهد ابوبکر بغدادی رهبر داعش در سال های قبل که رابطه خوبی با رهبران القاعده داشت، منتقد راهبرد پرهیز از درگیری با جمهوری اسلامی ایران بود. القاعده و جمهوری اسلامی علی رغم اختلافات راهبردی اما در حوزه تاکتیک و مصلحت اندیشی های مقطعی سیاست عدم برخورد و تقابل مستقیم را در پیش گرفته اند. حتی جبهه النصره علی رغم درگیری شدید با حزب الله لبنان و دولت سوریه ولی تاکنون موضعگیری صریحی بر علیه جمهوری اسلامی و ایران نداشته است. در یادداشت هایی که از بن لادن در آخرین ماه های عمرش بدست آمده است نشان می دهد وی اخبار ایران را دقیقا دنبال می کرده است اما در عین حال به رهبران جمهوری اسلامی بی اعتماد بوده است. ولی خبری دال از تمایل وی به انجام عملیات القاعده در خاک ایران وجود ندارد. البته جمهوری اسلامی نیز تا کنون با القاعده درگیری نداشته است. اخیرا نیز هیاتی از طالبان در تهران برای مذاکره حضور یافتند. تنها در سوریه تقابل نظامی و سیاسی بین حکومت ایران وگروه های وابسته به القاعده بوجود آمد.
اما داعش همسو با سلفی های افراطی گروه هایی از اسلام گرایان جهادی و بنیاد گرای سنی هستند که شیعیان را کافی می دانند و با آنها درگیر شده اند. القاعده وطالبان اگر چه در حوزه نظری مواضع مشابهی دارند اما در عمل از درگیری با شیعیان و جمهوری اسلامی ایران تا کنون اجتناب کرده اند. اولویت آنها مبارزه با نیروهای خارجی در کشورهای اسلامی و دوم تشکیل حکومت اسلامی بود. اما برای داعش شیعیان تبدیل به تضاد اصلی شده اند.
شدت درگیری داعش با جمهوری اسلامی در سوریه و عراق و هدف این گروه برای تسخیر بغداد و ساقط کردن دولت شیعی باعث شده تا شیعیان آماج حملات مرگبار داعش قرار بگیرند. این عامل در کنار رقابت داعش و جمهوری اسلامی ایران بر سر بسیج و رهبری بنیادگرایی اسلامی به صورت بالقوه تمایل ایجاد می کند که داعش به ایران و مرز هایش توجه کند.
البته حضور در ایران اولویت داعش نیست و تمرکز این دمل چرکین جدید در خاور میانه روی عراق و سوریه است ولی این گروه افراطی در خیال بازسازی خلافت اسلامی است وبه مرز های جغرافیایی و سیاسی کنونی در خاور میانه اعتنایی ندارد. از سوی دیگر موازنه قوای نظامی و امنیتی نیز اجازه برخورد نظامی تمام عیار به داعش علیه ایران نمی دهد. ازاینرو به درگیری های غیر مستقیم در سوریه و عراق رضایت داده است. در عین حال حفظ و توسعه موقعیت داعش در سوریه وعراق و خنثی سازی اقداماتی که با مشارکت نیرو های ایرانی صورت می گیرد، حکم می کند تا اقداماتی بازدارنده در داخل و مرز های ایران صورت بگیرد. افزایش تنش ایران و عربستان نیز به نوبه خود ممکن است فضا را برای فعالیت داعش به مثابه اهرم فشار در مرز های ایران مساعد سازد.
حکومت و مقامات ارشد سیاسی و نظامی نیز داعش را گروهی وابسته به عربستان و در نهایت آمریکا می دانند. اگرچه ممکن است آنها از منظر سیاسی و ایدئولوژیک چنین وانمود کنند و به خلاف واقعیت بودن این ادعا آگاه باشند، اما گمانه ها و نشانه های معتبر تری وجود دارند که در چارچوب تئوری توطئه به چنین دیدگاهی باور دارند. در عرصه افکار عمومی ایران نیز سوء ظن به سیاست های غرب و عربستان در مواجهه با داعش مدافعان قابل اعتنایی دارد.
بدینترتیب ممکن است انجام علمیات های ایذائی و تروریستی محدود در داخل خاک و مرز های ایران صورت بگیرد. نیرو های داعش در هفتاد تا پنجاه کیلومتری مرز های غربی ایران هستند. اخیرا مقامات طالبان نیز اطلاع داده اند داعش در داخل خاک افغانستان در حال یارگیری است و همچنین حامیان قابل اعتنایی در پاکستان دارد. ازاینرو داعش بالقوه امکان ناآرام سازی مناطق شرقی ایران را نیز دارد. یکی از پتانسیل های داعش وجود شکاف در نقاط مرکزی کشور و بخصوص مناطق سنی نشین است. این موضوع به صورت بالقوه این امکان را به داعش می دهد تا از چند پارگی های قومی و مذهبی برای یارگیری استفاده نماید. همچنین ممکن است برخی از ساکنان مناطق فوق نسبت به تحرک های احتمالی داعش بی طرفی و انفعال در پیش گرفته و به مقاومت در برابر آن نپردازند. این عامل نیز به نوبه خود ضریب نفوذ داعش در ایران را گسترش می دهد.
بر مبنای برخی از گزارش ها که امکان راست آزمائی آنها وجود ندارد، نقشه جغرافیایی شهروندان سنی در ایران تغییر پیدا کرده است و پراکندگی جغرافیایی بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده اند. بر این اساس ادعا می شود بیشترین حمایت ها از اقدامات داعش در استان های مازندران، خراسان رضوی، قم و بعد سیستان و بلوچستان و کردستان است. در ماه های اخیر نیز یک ایرانی عملیات انتحاری در بغداد از سوی داعش انجام داد. بعدا معلوم شد وی از مازندران ایران برای اجرای عملیات به عراق رفته است.
در راستای موارد پیش گفته گزارش های نهاد های حکومتی قابل تامل است. امیر احمدرضا پوردستان فرمانده نیروی زمینی ارتش اعلام کرد ایران در سال گذشته هنگام سقوط موصل و برنامه داعش برای تسخیر خانقین با این گروه درگیر شده است. به ادعای پوردستان داعش در استان‌های مرزی ایران فضاسازی و زاغه مهمات و نیرو پیش‌بینی و آماده کرده بود تا در زمان ورودشان با ترور، انفجار، آشوب کنند که توسط نیرو های اطلاعاتی ایران خنثی شد. همچنین وی اطلاع می دهد که نیروهای پیاده و بالگرد شناسایی نیروی زمینی ارتش تا ۴۰ کیلومتر به داخل خاک عراق رفتند و توپخانه‌های شان را ثبت تیر کردند. این مساله نشان می دهد درگیری غیر مستقیم ایران با داعش در عراق فقط مربوط به مسائل سیاسی عراق نیست بلکه بخشی از راهبرد دفاعی حکومت نیز است که تمایل دارد درگیری ها را از مرز های ایران دور نماید و با عملیات در خارج از مرز ها ثبات و موازنه امنیتی مورد نظر را تثبیت کند.
محمود علوی وزیر اطلاعات نیز ادعا کرد که هسته وگروه های متصل با داعش قبل از اجرای عملیات های تروریستی کشف و زیر ضربه رفتند. او همچنین اظهار داشت: « عناصر تکفیری و تروریستی که برنامه سرقت مسلحانه در تهران و انفجار بمب در حرم حضرت معصومه در قم را داشتند شناسایی شده و زیر ضربه قرار گرفتند.»
همچنین اطلاع داد سردسته گروه انصارالفرقان به نام هشام عزیزی معروف به ابوحفص بلوچی که نفرات زیادی برای عملیات انتحاری آماده کرده بودند و وابستگان به گروه ریگی در جنوب شرق کشور مورد حمله واقع شدند.
اما برخی از منابع مدعی هستند اظهارات مقام های اطلاعاتی و نظامی ایران تبلیغاتی است و شامل گروه هایی می شود که سال ها است به درگیری مشغول هستند. به نظر آنها داعش هنوز وارد علمیات در ایران نشده و فعلا به دنبال جذب نیرو وسازماندهی است.
در مجموع این اطلاعات نشان می دهد که داعش امکان علمیات های انتحاری و تروریستی در داخل و مرز های خاک ایران را دارد. اما بعید است جنگی تمام عیار صورت بگیرد. ولی بروز فعالیت های تروریستی و ایذائی در داخل خلک ایران امکان دارد و تشدید درگیری ها در سوریه و عراق می تواند این امکان را به واقعیت نزدیک گرداند. ا
گر حکومت بخواهد در واکنش به اقدامات احتمالی محدود داعش در خاک ایران به عملیات نظامی مستقیم و مستقل در سوریه بپردازد آنگاه عربستان و ترکیه نیز ممکن است اقدام مشابهی علیه دولت اسد انجام دهند، این متغیر حوزه اقدامات تلافی کننده حکومت بر علیه داعش را با محدودیت مواجه می نماید. شرایط پر تلاطم خاورمیانه و شدت یافتن جنگ های نیابتی به صورت بالقوه احتمال فعال شدن داعش در ایران را قوت بخشیده است اما هنوز قطعیتی وجود ندارد. افزایش قوای دفاعی و در عین حال کنار گذاشتن تنش های غیر ضروری در منطقه و بخصوص در سوریه می تواند در برابر چنین اقدام مخرب برای منافع ملی و امنیت کشور بازدارندگی ایجاد نماید.
