مناسبات سپاه پاسداران و حسن روحانی در دوران ریاست جمهوری فصل های متفاوت و متغیری را طی کرده است. در حالی که روحانی در هفته های گذشته سمت گیری اش به سمت مواضع فرماندهان سپاه در سیات خارجی خیلی نزدیک شده است، اما گویا انتظارات فرماندهان سپاه بیشتر از اقدامات و موضع گیری های کنونی او است.
عزیز جعفری فرمانده سپاه پاسداران با انتشار متن دلنوشته ای چنین اظهار نظر کرده است:
« حمایت های بی نظیر و گسترده دلسوزان انقلاب در هفته اخیر از جنابعالی، نباید مانع اقدامات انقلابی شما در کنترل قیمت ها و جلوگیری از افزایش سرسام آور قیمت ارز و سکه، در شرایط جنگ اقتصادی با دشمنان شود.چرا با آن قهر و غضبی که در شما سراغ داریم و در رقابت های انتخاباتی و یا با مخالفین خود بعضا به کار می بردید، با نارسایی ها و سوءمدیریت های بخش اقتصادی دولت برخورد نمی کنید!؟
اتخاذ تصمیمات مهم در شرایط سخت امروز کشور برای مقابله با فشارهای اقتصادی دشمنان نیاز به عزم و اراده ای انقلابی و قاطعیت در برخورد با کم تحرکی و ضعف برخی مدیران دارد تا مردم به مدیریت همراه با تدبیر دولت شما امیدوار شوند»
این اظهارات دخالت صریح مسئول ارشد سپاه در قوه مجریه است که خواهان تعویض مسئولان اقتصادی می شود. البته ممکن است این اظهارات با عنوان همراهی با مطالبه مردم و ضرورت جابجایی مدیران ضعیف برای مهار بحران فزاینده اقتصادی توجیه شود، اما این موضعگیری از سوی یک مقام ارشد نظامی با توجه به لحن تند و طعنه آمیزش معنای مداخله می دهد.
به نظر می رسد اشاره جعفری به محمد باقر نوبخت و حلقه نزدیکان روحانی باشد که آماج انتقادات فزاینده برای سقوط اقتصاد کشور به ورطه فروپاشی هستند. حتی برخی از اصول گرایان تندرو با نگاه توطئه محور، بحران اقتصادی موجود را ساختگی دانسته و طرح دولت اعتدال برای تحمیل برجام ۲ تحلیل می کنند، نگاهی که بعید است ریشه ای در واقعیت داشته باشد.
ظاهرا سپاه با این کار دو هدف را همزمان دنبال می کند. از یک سو با مخالفت های فزاینده عمومی نسبت به عملکرد ضعیف تیم اقتصادی دولت اعتدال همراهی می کند و از سوی دیگر فشار برای تخلیه کامل دولت روحانی از پتانسیل های تحول طلبانه و همگرایی تمام عیار را افرایش می دهد. شنیده ها و اخبار تایید نشده فرضیه ای را قوت می بخشد که بخش مسلط قدرت به دنبال جایگزینی بخشی از کابینه با نیرو های همسو از طیف اصول گرایان است.
جعفری به طور صریح می گوید تداوم حمایت سپاه از مواضع روحانی نیازمند همراهی بیشتر او با انتظارات نهاد ولایت فقیه و نیروهای موسوم به ولایتمدار است. ازاینرو آستانه تحمل نظام برای پذیرش نحوه کنونی اداره امور اجرایی کشور از سوی روحانی به نحو محسوسی پایین آمده است. تقریبا رویکرد مشابهی نیز در جامعه پدید آمده و مطابق برخی نظرسنجی ها روحانی در بین روسای جمهور بیشترین کاهش محبوبیت را تجربه کرده و در شرایط فعلی مقبولیت پایینی دارد. عملکرد بسیار ضعیف وزرای روحانی و بخصوص تصمیم غلط در تعیین دستوری نرخ ارز و ضریب نفوذ بالای فساد ، اعتماد به ترکیب کنونی کابینه را به پایین ترین سطح رسانده است. مجلس نیز به دنبال تشدید فشار بر دولت برای تغییرات گسترده است که بخشی از آن به دلیل در تنگنا قرار گرفتن نمایندگان در حوزه های نمایندگی است. در جمع اصلاح طلبان نیز روز به روز اعتراضات و انتقادات نسبت به عملکرد روحانی بیشتر شنیده می شود تا جایی که علی شکوری راد از اسحاق جهانگیری انتقاد کرده که چرا از دولت دوم روحانی خارج نشده است.ازاینرو تقاضای زیادی برای تغییر دستکم وزرای اقتصادی مشاهده می شود.
از ابتدا ناهمگونی در دولت و موزای کاری در تعیین و اجرای سیاست های اقتصادی روحانی را آسیب پذیر ساخته بود. این مشکل با میدان دادن بیشتر به حلقه نزدیکانش در حزب اعتدال و توسعه ( محمد باقر نوبخت- محمود واعظی) در دولت دوازدهم تشدید شد. علی طیب نیا وزیر سابق اقتصاد قربانی مداخله های بیجای حلقه نزدیکان روحانی شد. اسحاق جهانگیری نیز حضور پر رنگی در تصمیم گیری ها نداشته است. افزایش التهابات در بازار ارز و تشدید بحران ساختاری و مزمن افتصادی ، مشکلات کابینه روحانی را بیش از گذشته نمایان ساخته است. در واقع تاثیر ضعف داخلی کمتر از فشار خارجی نبوده است.
روحانی در واکنش به افزایش چشمگیر نارضایتی ها تنها به تغییر رئیس بانک مرکزی رضایت داده است. وی در هفته های گذشته در برابر کنار گذاشتن نوبخت از ریاست سازمان وبرنامه مقاومت کرده تا جایی که استعفای او را نپذیرفت. احتمال تداوم این مقاومت با توجه به گسترش اتتقادات ضعیف به نظر می رسد، اما اگر روحانی کماکان بخواهد برای حفظ نزدیکانش و ملاحظات حزبی، بوروکراسی را بیشتر قربانی سازد، آنگاه شکاف نظام- مردم در طرد وی به وحدت می رسد. افزایش همگرایی با نهاد ولایت فقیه توسط روحانی و تغییر مسیر از رویارویی با سپاه به تنش زدایی و وحدت از تیر ماه سال ۱۳۹۶ تا کنون تضمینی ایجاد نمی کند که روحانی کماکان از حمایت بالای نظام برخوردار باشد وبتواند فرود آرامی از ریاست جمهوری داشته و در جمع بزرگان نظام محترم باقی بماند. انتظارات نظام از روحانی فاصله گیری بیشتر از اصلاح طلبان و بازگشت به شخصیت متقدم وی است که سمت و سویی متفاوت با اکثریت مردم دارد.
اما جامعه و بخصوص نیروهای خواهان تغییر خشمگین و متحیر از رفتار دوگانه روحانی وخیانت در امانت آراء ریخته شده با چرخش گفتمانی و سیاسی، نسبت به آینده ایران هراسان شده اند. عملکرد ضعیف روحانی وگروه گرایی وی بشدت مورد اعتراض آنان نیز هست اگرچه رویکرد متفاوتی با نظام و فرماندهان سپاه دارند. بدینترتیب روحانی در شرایط دشواری قرار گرفته که امکان برقراری توازن بین دو طرف و حتی رفتار الاکلنگی را از وی سلب کرده است.
نوشته جعفری پیام صریحی به روحانی است که حفظ حمایت سپاه در شرایط ریزش پایگاه اجتماعی نیازمند پرداخت بهای بیشتری است . در واقع فرمانده سپاه انتظار دارد دیدگاه های مورد نظر در مدیریت اقتصادی کشور بیشتر مد نظر قرار بگیرد. در مجموع به نظر می رسد همانطور که شرایط خاص سیاسی و اجتماعی کشور در سال ۹۲ به یک باره و غیر منتظره جمع کوچک اعتدالی ها را راهی ساختار پاستور و میدان داری در نهاد های انتخابی نظام کرد، اینک نیز تغییر شرایط آنها را با سرعتی مشابه در مسیر خروج و سقوط قرار داده است. در این فضا روحانی بعید است بتواند موقعیت بالادستی حلقه نزدیکانش در قوه مجریه را حفظ کند. اما در عین حال این بخت را دارد مردمی که از سر فشار فقر، بیکاری، سختی معیشت، رکود، فساد وتبعیض به خیابان ها آمده اند، تضادی اصلی شان را ولی فقیه، سپاه و روحانیت به شکل عام تعریف کرده اند.
