سخنان آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در مشهد در ادامه پیام نوروزی خطوط اصلی سیاست های کلان مملکت از دید وی را روشن ساخت.
اصولی که او مطرح ساخت و بر روی آنها مانور داد بیش از هر چیز دولت روحانی را برای تحقق گفتمان اعتدال ریز فشار قرار می دهد. از این رو سال ۹۳ سالی دشوار برای روحانی و دولتمردانش بخصوص در عرصه فرهنگی خواهد بود.
محور های اصلی سخنان آقای خامنه ای اقتصاد و فرهنگ بود و در عین حال به سیاست خارجی هم پرداخت. مفهوم کار جهادی نیز در حرف های وی پر رنگ بود. وی در خصوص سیاست داخلی نیز صحبت کرد اما تقریبا حماسه سیاسی را در سال ۹۲ پایان یافته تلقی کرد که به زعم وی در ۲۴ خرداد و راهپیمایی ۲۲ بهمن متبلور شد. خامنه ای انگیزه حضور مردم بخصوص در راهپیمایی ۲۲ بهمن را پاسخ به تحقیر ها و بد خواهی های آمریکا و دشمنان اعلام نمود. اما تاکید کرد که حماسه اقتصادی در سال ۹۲ محقق نشد.
سخنان راهبردی خامنه ای را می توان در سر فصل های زیر دسته بندی کرد:
عملی پذیر بودن اقتصاد مقاومتی
بخش زیادی از سخنان خامنه ای به پاسخ به سئوال آیا سیاست های اقتصاد مقاومتی تحقق پذیر است یا یک آرزو و خیال خام است؟ گذشت. او سعی کرد چشم اندازی را ترسیم نماید که با توجه به امکانات کشور و شرایط موجود این اهداف عملی است. اما حرف های وی جنبه شعاری و دستوری داشته و از استدلال منطقی و طرح اجرایی تهی بود.
او الزامات تحقق اقتصاد مقاومتی را در موارد چهار گانه زیر خلاصه نمود :
۱- حمایت همه جانیه مسئولان از تولید ملی به عنوان حلقه اساسی پیشرفت کشور ۲- اهمیت دادن صاحبان سرمایه و تولید گران به افزایش بهره وری و تولید ملی ۳- ترجیح صاحبان سرمایه به فعالیت در عرصه های تولیدی بجای حضور در عرصه های غیر تولیدی و ۴- پایبندی ملت به استفاده از تولیدات داخلی
بر خلاف تصور علی خامنه ای زیر ساخت های اقتصادی کشور برای افزایش تولیدات داخلی و پیشی گرفتن آنها بر محصولات خارجی مشابه مساعد نیست. رفتار مصرف کننده در بازار را نیز نمی توان با توصیه به خرید کالا های داخلی تنظیم کرد. افزایش بهره وری نیازمند بستر ها و شرایط مساعد است. در کوتاه مدت و یک سال نمی توان ناگهان در وضعیت کشور جهش بزرگی در تولید و بهبود کمی و کیفی آن ایجاد گردد.
بازار کار ،ساختار صنعتی ، تجاری ،عمرانی و خدماتی کشور پذیرای جذب و شکوفایی ده میلیون دانش آموخته‌ی دانشگاهی، ۴ میلیون دانشجو و میلیونها نیروی ماهر و مجرب صنعتی و غیر صنعتی نیست. در برخی حوزه ها کشور در تحقیقات پیشرفت داشته منتها آنها جنبه صرفا دانشگاهی داشته و امکان عملی شدن در کوتاه مدت را ندارند. خامنه ای در دهه گذشته سعی کرده مدیریت فضای تحقیق و پژوهش را حداقل به صورت گفتمانی در دست بگیرد و تقریبا در این خصوص نیز موفق بوده است. در حال حاضر اکثر بحث های علمی و فناوری پیشرفته به نوعی مرتبط با بیت رهبری و یا نهاد های وابسته به آن هستند. اما همانطور که روحانی در سخنرانی هایش در دانشگاه گفت خروجی این پژوهش ها متناسب با نیاز های کنونی جامعه ایران نیست.
تاکید بر درونزایی
آقای خامنه ای تاکید زیادی بر افزایش تولید و درونزایی کرد. توجه به افزایش تولید در سخنان وی تازه است و در قیاس با دیدگاه توزیعی قبلی وی تحولی را نشان می دهد اما وی به مانند دوران جنگ سرد می پندارد پیشرفت کشور در تولید همه چیز در داخل کشور است.
البته او درونزایی را با برونزایی و تعامل با دنیا در تعارض ندانست اما تاکید وی به گونه ای است که اقتصاد کشور باید به خودکفایی کامل برسد و تحت تاثیر تکانه های اقتصاد آمریکا قرار نگیرد. تداوم منطقی سخنان وی خروج ایران از شبکه تجارت و اقتصاد دنیا است. این ادعا که اقتصاد کشور به جایی برسد که تحت تاثیر اتفاقات در اقتصاد های بزرگ دنیا قرار نگیرد ،ادعایی غیر واقع بینانه است. در دنیایی که هر روز بیش از گذشته پیوند ها و ارتباطات بیشتر می شود گریزی از تاثیرات متقابل نیست. اما بیرون ماندن ایران از شبکه اقتصاد جهانی برای کشور خسارت بار است.
بی اهمیتی به تحریم ها
آیت الله خامنه ای بار دیگر در ظاهر نشان داد اهمیتی به تحریم ها نمی دهد و آنها را امر جدیدی نمی داند بلکه در طول ۳۵ سال حیات جمهوری اسلامی برقرار بوده است. دیدگاه های وی روشن ساخت که وی احتمال رفع کامل تحریم ها را ناچیز می داند لذا معتقد است سیاست های اقتصادی باید با توجه به وجود تحریم ها تنظیم شود. از این رو در سخنانش گفت : « با توجه به این واقعیات اگر عزم خود را جزم کنیم، دست بدست یکدیگر دهیم و چشممان بدست دشمن نباشد که چه زمانی تحریم ها را برمی دارد یا برنمی دارد، در عرصه های دیگر از جمله اقتصاد نیز حتماً به اقتدار ملی دست می یابیم.»
علی خامنه ای اهمیتی زیاد برای تنش زدایی با غرب در بهبود وضع اقتصادی کشور قائل نیست و توقف افزایش تحریم ها و مصالحه محدود را کافی می داند و کماکان بر ضرورت تقابل با غرب به عنوان دشمن و عدم آسوده خیالی در برابر آن تاکید دارد.
تاکید بر فرهنگ دولتی
بخش مهمی از سخنان خامنه ای در خصوص فرهنگ و لزوم مقاومت در برابر رخنه های فرهنگ غرب بود. او سیاهه ای از مسائل غیر انسانی و تبعیض آمیز و برخورد با آزادی ها در غرب را ذکر کرد و مزیت فرهنگ جمهوری اسلامی را بر شمرد. خامنه ای مسئولان فرهنگی را به کم کاری و عدم اتخاذ تدابیر لازم برای دفاع در برابر هجوم فرهنگ غرب متهم نمود و خطر کم کاری ها و نارسائی ها را کمتر از فعالیت دشمنان ندانست. او صریحا از جوان ها که کدی برای اصول گرایان افراطی و نیرو های بسیجی در کشور است ، دعوت کرد برخورد نقادانه خود را نسبت به اوضاع فرهنگی حفظ کنند و با منطق محکم و بیان روشن و صریح، به مسئولان تذکر دهند.
او با دفاع از فرهنگ بسته و تمایز آزادی با ول انگاری ، بی تفاوتی و رها سازی از مسئولان خواست تا مرعوب رسانه های بیگانه و یا رسانه هایی که حرف های بیگانگان را می زنند نشوند. خامنه ای محدود کردن آزادی ها در جمهوری اسلامی را به دلیل رعایت شعار های اصلی انقلاب ،استقلال کشور ، تحقیر زبان فارسی و خلقیات ملت، توهین به مبانی دینی و اخلاقی جامعه و ترویج اباحه گری دانست. اما پرونده نقض حقوق بشر جمهوری اسلامی و نفی آزادی های اساسی بسیار فراتر از این مدعیات است و آنها نیز تابع برخورد ابزاری و گزینشی حکومت هستند . بنیاد آزادی ستیزی جمهوری اسلامی در ماهیت خودکامه ساختار قدرت و قانون اساسی است.
در تمامی سرفصل های یاد شده تعارض ها و اختلافات عمیقی بین نظرات رهبری و دولت روحانی وجود دارد. دولت روحانی می کوشد در عرصه فرهنگی از دیدگاه های بسته و دستوری فاصله بگیرد و فضای پلیسی را از بین ببرد.
اما سخنان آیت الله خامنه ای مجوز لازم برای حمله اصول گرایان تند رو و گروه های فشار به سیاست های فرهنگی دولت را مساعد می سازد. در این خصوص در دوره ریاست جمهوری رفسنجانی و خاتمی نیز حکومت تجربه دارد که چگونه توسعه فرهنگی خاتمی و مهاجرانی در وزارت ارشاد تحت عنوان لزوم برخورد با تهاجم فرهنگی مهار گشت. حال به نظر می رسد برخورد مشابهی در دستور کار قرار دارد. البته اراده دولت روحانی در گشایش های فرهنگی به مراتب کمتر از تمایل خاتمی و مهاجرانی در زمان تصدی گری وزارت ارشاد است.
در سیاست خارجی رویکرد آقای خامنه ای بر ضرورت حفظ راهبرد تقابلی و طرح مطالبات حداکثری در مذاکرات هسته ای است همچنین خلاف نظر روحانی ارزشی برای بهبود رابطه با غرب در افزایش رفاه مردم و بهبود اقتصادی قائل نیست.
در مجموع از سخنان خامنه ای بر می آید سالی سخت برای دولت اعتدال در پیش است . مگر اینکه دولت اجرای وعده ها را کنار بگذارد و در برابر اراده بخش های انتصابی تسلیم گردد. در عین حال خامنه ای نیز در موقعیت حکمرانی مطلق قرار ندارد اگر چه مهمترین و توانمند ترین بازیگر قدرت است . باید دید برایند رقابت ها و ائتلاف ها در داخل بلوک قدرت چه سمت و سویی پیدا می کند و تا چه میزان با طرح وبرنامه رهبری همراهی می نماید.
