چندی پیش، علی خامنه‌ای در سخنرانی در جمع مسئولان وزارت آموزش و پرورش و گروهی از معلمان، بار دیگر به مذاکرات هسته‌ای پرداخت و با تهاجم به دولت آمریکا از مذاکره کنندگان خواست تا صریح‌تر از خطوط قرمز و اصلی فعالیت‌های هسته‌ای نظام دفاع کنند. او نسبت به موفقیت مذاکرات در زیر سایه تهدید جنگ از سوی دولت آمریکا ابراز تردید نمود اما کماکان از تداوم مذاکرات حمایت کرد.
فرازهایی از سخنان خامنه‌ای به شرح زیر است:
«من موافق مذاکره زیر شبحِ تهدید نیستم. مسئولان سیاست خارجی و مذاکره کنندگان باید خطوط قرمز و اصلی را به دقت رعایت کنند و همزمان با ادامه مذاکرات، باید از عظمت و هیبت ملت ایران نیز دفاع کنند و زیر بار هیچ تحمیل، زور، تحقیر و تهدیدی نروند.»
«در طول ۳۵ سال گذشته، دشمنان نظام اسلامی با وجود رجز خوانی‌های فراوان، اما همواره متوجه عظمت و هیبت ملت ایران و نظام جمهوری اسلامی بودند…. این هیبت و عظمت، متوهمانه نیست بلکه واقعی است زیرا کشور بزرگ ایران با جمعیتی بیش از هفتاد میلیون، دارای سابقه فرهنگی و تاریخی اصیل و عمیق و شجاعت و عزم مثال زدنی است.»
«مذاکره کنندگان هسته‌ای همواره باید خطوط قرمز و اساسی مد نظرشان باشد و ان‌شاءالله از این خطوط عبور نخواهند کرد.»
«آمریکایی‌ها نیازشان به مذاکره اگر بیشتر از ما نباشد، کمتر نیست. ما تمایل داریم که مذاکرات به سرانجام برسد و تحریم‌ها برداشته شوند اما این بدان معنا نیست که اگر تحریم‌ها برداشته نشوند، ما نمی‌توانیم کشور را اداره کنیم.»
«اکنون برای همه در داخل ثابت شده است که اینگونه نیست که حل مشکلات اقتصادی کشور وابسته به رفع تحریم‌ها باشد بلکه مشکلات اقتصادی باید با تدبیر و اراده و توانایی‌های خودمان حل شوند، چه تحریم‌ها باشند و چه نباشند.»
رهبر جمهوری اسلامی با اشاره به اظهارات مقامات رسمی آمریکا در روزهای اخیر مبنی بر روی میز بودن حمله نظامی خطاب به دولتمردان آمریکایی گفته است: «اولاً غلط می‌کنید. ثانیاً همانطور که در زمان رئیس جمهور قبلی آمریکا هم گفتم، دوران بزن و دررو تمام شده است و ملت ایران کسی را که بخواهد به او تعرض کند، رها نخواهد کرد.»
«آن‌ها [مقامات دولت آمریکا] برای آنکه در کارنامه خود یک نقطه اساسی مطرح کنند، بشدت نیازمند این هستند که بگویند «ما ایران را سر میز مذاکره آوردیم و برخی موضوعات را به او تحمیل کردیم!».
خامنه‌ای خطاب به هیات مذاکره کننده اتمی کشور گفت:«به مذاکره با رعایت خطوط اصلی ادامه دهید و اگر در این چارچوب به توافق هم رسیدید اشکالی ندارد اما به هیچ وجه زیر بار تحمیل، زور، تحقیر و تهدید نروید.»
ژرف کاوی سخنان خامنه‌ای آشکار می‌سازد که هدف اصلی وی پاسخگویی به تهدیدات دولت آمریکا، مدیریت فضای مذاکرات و تحکیم خطوط قرمز هسته‌ای است. او حرف‌های همیشگی‌اش در سیاه جلوه دادن آمریکا و ضرورت حفظ مناسبات خصمانه را یاد آور شد. اما به نظر می‌رسد وی کماکان از توافقی که ملاحظات بیانیه لوزان را رعایت کرده و خواست او مبنی بر برداشته شدن همه تحریم‌ها در هنگام اجرای توافق را پذیرا باشد، حمایت می‌کند. اما بر روی عدم عقب نشینی مذاکره کنندگان و رعایت خطوط قرمز مد نظرش اصرار ورزیده و مخالف اعطای امتیاز بیشتر به غرب است. در عین حال، این پیغام را نیز ارسال کرد که نظام نسبت به حمله نظامی آمریکا آسیب پذیر نیست و نمی‌پذیرد تصوری ایجاد شود که نرمش قهرمانانه محصول هراس از حمله نظامی محتمل و یا فشار تحریم‌ها بوده است.
فرماندهان سپاه نیز در هفته گذشته این موضع را اتخاذ کرده و به تهدید متقابل دولت آمریکا پرداختند. تهدیدات نظامی دولت آمریکا حول دو محور صورت می‌گیرد. نخست آن‌ها می‌کوشند تا مخالفت و حساسیت‌های مقامات دولت اسرائیلی و لابی‌های اسرائیل در آمریکا را کاهش داده و به ان‌ها اطمینان بدهند که در صورت به خط افتادن امنیت این کشور از سوی جمهوری اسلامی، دولت آمریکا از همه اهرم‌ها و از جمله حمله نظامی استفاده خواهد کرد. محور دوم نیز افزایش قدرت چانه زنی مذاکره کنندگان آمریکایی است. اما استناد به حمله نظامی فقط در حد حرف و تهدید است و دولت آمریکا تا آینده‌ای نامعلوم چنین سیاستی در حوزه عمل را ندارد. اوباما و کری بار‌ها در ماه‌های پیش و در دفاع از بیانیه لوزان گفته‌اند حمله نظامی کارایی در بازدارندگی هسته‌ای ندارد. از این رو تعارضات موجود در موضع گیری‌های دولت آمریکا باعث شده است تا اشاره به مطرح بودن گزینه نظامی جز نشان دادن تفنگ خالی تاثیر دیگری نداشته باشد. همچنین منطق مذاکره نشان می‌دهد استفاده از تهدید نظامی در روند توافقات ایجاد اخلال کرده و حتی در صورت موفقیت آن را شکننده می‌سازد. خامنه‌ای و نیروهای همسو با وی در بلوک قدرت می‌خواهند یکی از نتایج توافقات منتفی شدن کامل حمله نظامی و کاهش مخاطرات امنیتی باشد بنابراین در برابر تهدیدات نظامی غرب واکنش محکم نشان می‌دهند.
خامنه‌ای در ۸ هفته پایانی مذاکرات توافق جامع هسته‌ای روشن ساخت که با توافق جامع هسته‌ای زمانی موافق نهایی خود را اعلام می‌کند که غرب از تهدید دست بردارد و همچنین خطوط قرمز هسته‌ای مد نظر وی رعایت شود. مصالحه هسته‌ای تغییری در راهبرد خصمانه ایران و آمریکا ایجاد نمی‌کند ولی وی در صورت موفقیت در کشمکش هسته‌ای حاضر است تنش زدایی با دولت اوباما را در حوزه‌های دیگر به صورت کنترل شده ادامه دهد.
در واقع خامنه‌ای می‌خواهد تنش زدایی مقطعی با آمریکا را به عنوان تاکتیکی در راهبرد خصمانه به خدمت بگیرد. او در سخنانی دیگر در جمع کنگره بزرگداشت شهدای استان سمنان به نحوی صریح اعلام کرد که کشور در جنگ فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی با غرب است. این اظهارات بخوبی اراده وی در تداوام سیاست تقابلی با غرب را نمایان می‌سازد. خامنه‌ای بر این باور است که رفع تحریم‌ها وزن بالایی در حل مشکلات اقتصادی کشور ندارد. این ارزیابی نزدیک به واقعیت است. در خصوص نقش تحریم‌ها در وضعیت نابسامان اقتصادی کشور بزرگنمایی زیادی شده است. برداشته شدن تحریم‌ها به حل مشکلات اقصادی و بخصوص کاهش آهنگ صدمه دیدن زیر ساخت‌ها کمک می‌کند اما نقش تعیین کننده در درمان اقتصاد بیمار ایران ندارد.
مذاکرات در وین و نیویورک روند رو به جلو و در عین حال کندی داشته است. زورآزمایی برای انتفاع بیشتر در موازنه امتیاز‌ها شدت یافته است. هنوز قطعیتی وجود ندارد که توافق جامع به سرانجام برسد. اما نشانه‌های امیدوارکننده بیشتر مشاهده می‌شود. البته ممکن است افت و خیزهایی در هفته‌های آینده رخ بدهد و چه بسا باز مذاکرات تمدید شود.
در مجموع، سخنان اخیر خامنه‌ای مانعی برای مذاکرات ایجاد نکرد ولی تاکیدهای مکرر وی بر رعایت خطوط قرمز می‌تواند دامنه مانور و انعطاف جواد ظریف را محدود سازد که برای دومین بار بعد از لوزان مورد هشدار خامنه‌ای برای توجه به خطوط قرمز قرار گرفت.
