ترکیب جدید مذاکره کنندگان هستهای تا حدی رویکرد فعلی هستهای را روشن میسازد. همچنین این ترکیب تناسب با رهیافت وسط گرایانه روحانی از اعتدال دارد. در تیم جدید علاوه بر جواد ظریف، عباس عراقچی، مجید تخت روانچی، حمید بعیدی نژاد، حسین فریدون و داوود محمد نیا حضور دارند. امیری از سازمان انرژی اتمی نیز حضور دارد. دو نفر از کادر جدید وزارت خارجه هستند و سه و نفر نیز از مسئولین قبلی حضور دارند، حسین فریدون هم سهمیه روحانی است. بنابراین تیم جدید تلفیقی از دولت قبلی و فعلی است و به لحاظ نمادین، حد وسط و میانه ریاضی بین اصلاحطلبان و اصول گرایان را بازتاب میدهد.
اما سوابق و مواضع افراد جدید چیست؟
جواد ظریف فرد شناخته شدهای است. عراقچی و حسین فریدون نیز تا حدودی معرف افکار عمومی هستند. اما سه نفر دیگر مشهور نیستند.
عباس عراقچی
عباس عراقچی سخنگوی سابق وزارت خارجه از فارغ التحصیلان دانشکده روابط بینالملل وزارت خارجه است. او دکترایش را از دانشگاه کنت انگلستان در رشته علوم سیاسی گرفته است. عراقچی فعالیت مدیریتی در وزارت خارجه را از کارهای پژوهشی و رسانهای بعد از سال ۱۳۷۶ شروع کرد.
ابتدا رئیس رئیس مرکز مطالعات خلیج فارس، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی بود بعدا به مدیر کلی دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی ارتقاء پیدا کرد. در سال ۱۳۷۸ سفیر ایران در فنلاند شد. بعد از ۴ سال به کشور بازگشت و به سمت رئیس اداره اول اروپای غربی وزارت امور خارجه منصوب گشت. در سال آخر ریاست جمهوری خاتمی رئیس دانشکده روابط بینالملل بود.
با آمدن احمدینژاد، جایگاه عراقچی در وزارت خارجه ارتقاء یافت. ابتدا معاون حقوقی و بینالمللی وزیر امور خارجه شد وسپس در سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ سفیر ایران در ژاپن گشت. بعد از بازگشت از ژاپن پست معاونت وزارت امور خارجه در امور آسیا و اقیانوسیه را بر عهده گرفت. در اواخر دولت احمدی نژاد و بعد از کاندیداتوری رامین میهمانپرست، سخنگوی وزارت خارجه شد. در دولت یازدهم مجددا به مسئولیت اسبق معاونت حقوقی و بینالمللی وزیر امور خارجه برگشت.
گرایش سیاسی عراقچی به اصولگرایی نزدیک است و از مدافعان سیاست خارجی ستیزهجو در بین دیپلماتهای حکومتی است. عراقچی رابطه نزدیکی نیز با بیت رهبری دارد و از دیپلماتهای مورد اعتماد خامنهای است. پایگاه اطلاع رسانی رهبری در زمینه سیاست خارجی معمولا با وی مصاحبه کرده و نوشتههایش را منتشر میکند.
میتوان انتظار داشت نقش عراقچی کنترل طرح و ابتکارات هستهای دولت اعتدال در چارچوب سیاستهای کلی نظام و نظرات رهبری است.
مجید تختروانچی
مجید تختروانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه و از دوستان و نزدیکان جواد ظریف است. او یکی از دیپلماتهای شناخته شده وزارت خارجه است که تحصیلاتش اول مهندسی بود و سپس به روابط بینالملل علاقمند شد. او فارغالتحصیل دانشگاههای آمریکایی در مقاطع لیسانس و فوق لیسانس است. تختروانچی ابتدا رئیس اداره بینالمللی وزارت خارجه میشود و چند سالی در این پست باقی میماند. همراه با خرازی راهی نیویورک آمریکا شده و عهدهدار پست سفیر و نفر دوم نمایندگی دائمی ایران نزد سازمان ملل متحد می گردد. تختروانچی تمام هشت سال را با کمال خرازی در نیویورک سپری میکند.
در ابتدای فعالیت خرازی به عنوان وزیر خارجه، تختروانچی در سمت جدید «دستیار ویژه وزیر» فعالیت کرد روانچی بعدا سفیر ایران در سوئیس در سالهای ۸۰ تا ۸۴ شد. تختروانچی پس از روی کار آمدن دولت احمدینژاد به ایران بازگشته و جزو حاشیهنشینهای وزارت خارجه شد و پس از مدت کوتاهی نیز بازنشسته میگردد.
او در جریان مذاکرات قطعنامه ۵۹۸ حضور داشت و همچنین در دورانی که حسن روحانی مذاکرهکننده اتمی بود، با وی همکاری تنگاتنگی داشت. تختروانچی از چهرههای نزدیک به روحانی است. بنابراین او نزدیکترین فرد به ظریف در تیم مذاکره کننده و نفر دومی است که دیدگاه دولت اعتدال را در مذاکرات هستهای دنبال میکند. نقش وی در تیم مذاکره کننده، پیش بردن مذاکرات در چارچوب طرح اعتدال روحانی است و مقابل عراقچی قرار میگیرد.
حمید بعیدینژاد
حمید بعیدینژاد مدیرکل امور اقتصادی و تخصصی بینالمللی وزارت امور خارجه است. او از مقامات دولت قبلی است که در دولت جدید نیز سمتش را حفظ کرده است. گرایش سیاسی بعیدینژاد معلوم نیست. وی در عین حال که در دوره ریاست جمهوری احمدینژاد در وزارت خارجه مسوولیت داشت و به لحاظ مدیریتی رشد کرده بود اما مقالاتی در دفاع از سیاست هستهای خاتمی نیز منتشر کرده است.
او در زمانی که منوچهر متکی وزیر خارجه بود سمت مدیر کل سیاسی و امور بینالملل وزارت خارجه را بر عهده داشت و همچنین نماینده ایران در شورای حقوق بشر سازمان ملل بود. عملکرد او و دیگر نمایندگان ایرانی سرپوش گذاشتن بر نقض حقوق بشر در ایران در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد بود. بعیدی نژاد صاحب تالیفات و کتبی نیز است. تم اصلی نوشتههای وی نگاه انتقادی به ساختار روابط بینالملل، اشغالگری دولت اسرائیل و ضرورت تحول در سازمان کنفرانس اسلامی و ساختار حقوقی ملل متحد است.
انتخاب بعیدی نژاد از زاویهای نشانگر توجه ظریف به قراردادن مسائل اقتصادی به عنوان هدف فعالیتهای دیپلماتیک است. همچنین اهمیت روز افزون تاثیر بحران هستهای در وضعیت اقتصادی کشور را نمایان میسازد.
حسین فریدون
حسین فریدون برادر حسن روحانی و از دیپلماتهای قدیمی جمهوری اسلامی است. او در تیم حفاظتی آیت الله خمینی بعد از حضور در ایران بود. بعدها فرماندار نیشابور و کرج شد. سپس به وزارت خارجه رفت. ۸ سال سفیر ایران در مالزی بود. سپس مدتی در دفتر نمایندگی سازمان ملل ایران در نیویورک فعالیت کرد. در دوران احمدینژاد مشاور مرکز تحقیقات استراتژیک و وزیر خارجه بود.
اینک دست راست و از معتمدین روحانی است. به احتمال زیاد حضور حسین فریدون ناشی از خواست روحانی و ابزار کنترلی او است. داوود محمد نیا نیز از پرسنل قبلی وزارت خارجه است.
قبلا در خبرها آمده بود اسحاق آل حبیب نیز در جمع تیم مذاکره کننده حضور دارد ولی در خبرهای بعدی اسمی از وی به میان نیامده است. آل حبیب نیز از دانش آموختگان دانشکده روابط بین الملل وزارت خارجه است. مهمترین پست وی معاونت نمایندگی ایران در دفتر نیویورک سازمان ملل در سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ است. او نیز از مدیران قبلی وزارت خارجه بوده و از حامیان ماجراجویی اتمی حکومت است.
این ترکیب نشان دهنده ائتلاف خامنهای و روحانی در حل بحران هستهای است. تجربه و مهارت این تیم در مقایسه با تیم جلیلی بیشتر است اما کاملا از آن منقطع نیست. سطح توانایی و نوع نگاه عراقچی تفاوت زیادی با علی باقری ندارد.
به طور نسبی ظریف در این مجموعه نقش غالب را دارد اما این تیم در سیاستگذاری نقشی ندارند و فقط اجرا و چانه زنی با طرف مقابل در محدودههای مجاز و سنجش اراده و انعطاف مذاکره کنندگان غربی، هنر آنان است. تصمیمات کلیدی در توافق خامنهای و روحانی گرفته میشود.
ترکیب جدید نیز مهر تایید دیگری است که نقش خامنهای در مدیریت مساله هستهای کاهش نیافته است.