وزارت اطلاعات و چالش داخلی با اصول گرایان افراطی

وزارت اطلاعات بزرگ‌ترین سازمان امنیتی ایران است. این نهاد اگر چه زیر مجموعه دولت و رئیس جمهوری است ولی عملا رئیس دولت کنترل کامل بر آن ندارد و بیشتر با ولی فقیه هماهنگ است. در عین حال فعالیت‌های با اولویت بالای امنیتی نیز لزوما در آن انجام نمی‌شود.

بحث تمرکز کار‌های اطلاعاتی که از ابتدا هدف اصلی تشکیل وزارت اطلاعات بود عملا به صورت کامل محقق نشده است اما در مجموع بزرگ‌ترین نهاد اطلاعاتی کشور، وزارت اطلاعات است. در دهه‌های گذشته موقعیت و نفوذ وزیران در وزارت اطلاعات نه به اعتبار شخصیت حقوقی آنها بلکه تابعی از اشراف آنها به کار‌های اطلاعاتی، ویژگی‌های فردی و آشنایی با ساختار داخلی وزارت اطلاعات بوده است.

ری‌شهری، فلاحیان، یونسی و محسنی اژه‌ای که از مدیران سابق وزارت اطلاعات و یا سابقه کار امنیتی بالا داشتند، به طور نسبی وزرای قدرتمندتری در وزارت اطلاعات بودند. اما دری نجف آبادی و حیدر مصلحی ضعیف بودند و به‌خصوص توانایی فردی مصلح در سطح نازلی بود.

به نظر می‌رسد موقعیت علوی در وزارت اطلاعات نیز مشابه دسته دوم باشد و وی در کنترل تصمیمات و عمل‌کرد‌ها در آنجا احاطه لازم را نداشته باشد.

بر مبنای اطلاعاتی که تا کنون منتشر شده  معلوم نیست چه تغییراتی در  مدیران ارشد وزارت اطلاعات صورت گرفته است. اما بخشی از معاونین وزارت اطلاعات در دولت دهم تغییر نکرده‌اند. پست‌های مهم وزارت اطلاعات عبارت هستند از قائم مقام وزیر، معاونت امنیت داخلی، معاونت امنیت خارجی، معاونت فرهنگی، معاونت ضد جاسوسی، رئیس اداره ضد التقاط، رئیش شورای هماهنگی ادارات وزارت اطلاعات، معاونت پژوهشی، رئیس دانشگاه وزارت، رئیس حفاظت اطلاعات، معاونت حفاظت، معاونت بررسی و رسانه ای، رئیس اداره گزینش، معاونت اداری و مالی، معاونت عملیات و مدیران استانی وزارت.

بر مبنای برخی از اخبار غیر رسمی  ،قائم مقام و معاونت امنیت داخلی تغییر پیدا کرده اند . آنها  از مدیران سابق دوره یونسی هستند.

البته طبیعی است تغییرات در وزارت اطلاعات خیلی کند صورت می‌گیرد و میزان آن نیز نامحدود و گسترده نباشد. همچنین مدیران جدید باید از پرسنل موجود در وزارت‌خانه و یا دیگر نهاد‌های امنیتی مانند سپاه و نیروی انتظامی انتخاب شوند. در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد برخی از نیرو‌های بسیج را درسطوح پایین وزارت اطلاعات وارد کردند.

اما علی‌رغم تصفیه‌های صورت گرفته در درون وزارت اطلاعات هنوز جناح‌های مختلف وجود دارند و نیرو‌های نزدیک به رفسنجانی و جناح خط امام و طیف‌های محافظه کار اصلاح طلب صفر نشده اند. همچنین حسن روحانی به دلیل حضور طولانی در سطوح بالای امنیتی کشور با نیرو‌های زیادی در وزارت اطلاعات کار کرده است. بنابراین دست علوی برای استفاده از این نیرو‌ها حداقل در چند معاونت بسته نیست.

در ابتدای کار دولت نهم که محسنی اژه‌ای وزیر اطلاعات شد بخشی از مدیران و نیرو‌های قدیمی وزارت که با خط مشی دولت هماهنگ نبودند، بازنشسته شدند و نیرو هایی که به طیف تندروی اصول گرایان نزدیک بودند، پست‌های ارشد را در اختیار گرفتند.

بعد از اختلاف احمدی‌نژاد با اژه‌ای در پایان دوره اول ریاست جمهوری، برخی از مدیران مهم و قدیمی وزارت خانه مانند حبیب‌الله و خزاعی برکنار و تصفیه شدند. با روی کار آمدن مصلح روند تغییر مدیران متوقف شد.

 اینک انتظار می‌رود علوی ح مدیران استانی   ودیگر معاونت های حساس را به تدریج تغییر دهد و افرادی را بر سر کار بیاورد که نزدیک به گفتمان اعتدال بوده و یا حداقل با آن تضاد نداشته باشند. در حال حاضر همان تیم اطلاعاتی دوران احمدی‌نژاد که گرایش اصول گرایی افراطی دارند زمام بخش هایی از  وزارت خانه را در دست دارند. طبیعی است این افراد ذهنیت شان تغییر پیدا نمی‌کند و از آن دسته نیرو‌ها نیستند که با توجه به شرایط جدید دولت، رفتار شان را تغییر دهند.

وزارت اطلاعات در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد سیاست بازگشت به دوران پیش از مدیریت یونسی و نزدیکی به حفاظت اطلاعات سپاه را در پیش گرفت. در این دوره خروجی وزارت اطلاعات اعم از برخورد‌ها، بیانیه و گزارش‌ها در سطح موضع گیری گروه‌های افراطی اصول گرا و گروه‌های فشار بود و به لحاظ شاخص‌های اطلاعاتی و امنیتی یکی از ضعیف ترین دوره‌ها را پشت سر گذارد.

 از اینرو تحقق برنامه علوی و وعده‌های روحانی در زمینه رعایت حقوق شهروندی نیازمند خانه تکانی  و تغییرات بیشتر در وزارت اطلاعات است. در غیر این صورت رفتار سرکوب گرانه و مخل حقوق مردم و ضد منافع ملی وزارت اطلاعات در دوره گذشته ادامه یافته و دست دولت روحانی را در پوست گردو خواهد گذاشت.