مردم افغانستان با شرکت در انتخاباتی با نمره قابل قبول در معیارهای انتخابات آزاد و منصفانه، نشان دادند که به ساختار قدرت و نظامی که بعد از سقوط طالبان شکل گرفته، اعتماد دارند.
انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری افغانستان با موفقیت نسبی برگزار شد. هفت میلیون نفر به‌رغم تهدیدهای امنیتی به پای صندوق‌های رای رفتند و به کاندیدای مورد نظر خود در بین ۸ نامزد موجود رای دادند.
سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری، واقعه دوران‌سازی در تاریخ معاصر افغانستان بود و مردم این کشور برای اولین بار توانستند انتقال قدرت به شیوه دموکراتیک را تجربه کنند.دنیا از انتخابات افغانستان تجلیل کرد و اجرای موفقیت‌آمیز آن به منزله نشانه‌ای دال بر گسترش فرایند دموکراتیزاسیون در افغانستان در نظر گرفته شد. مردم افغانستان نیز عبور از آزمون حساس انتخابات را با سربلندی طی کردند.
مشارکت در انتخابات
نزدیک به هفت میلیون نفر از تعداد ۱۲ میلیون نفر واجد حق رای در انتخابات افغانستان شرکت کردند. بدینترتیب نرخ مشارکت در حدود ۵۸ درصد می شود که با توجه با شرایط ناامن افغانستان رقم قابل قبولی از منظر مشارکت سیاسی گسترده است.
در انتخابات سال ۱۳۸۸، تقریبا ۴.۸ میلیون نفر در انتخابات شرکت کردند. در انتخابات سال ۱۳۸۳ این میزان، ۸.۱ میلیون نفر بود. در این سال، افغان‌های ساکن در ایران و پاکستان نیز می‌توانستند رای بدهند که شمار آنها در حدود دو میلیون نفر بود. اما این مهاجران، در دوره‌های دوم و سوم به دلیل تنگناها مالی از رای دادن محروم شدند.
بنابراین نرخ مشارکت در این دوره از انتخابات در مقایسه با دوره قبل (۳۳ درصد) رشد داشته است. اگر مهاجران را از نتایج دوره اول کسر کنیم، نرخ مشارکت در دوره‌های اول و سوم تقریبا یکسان می‌شود اگر چه در دوره اول اندکی بیشتر و به نسبت ۶۰ در برابر ۵۸ درصد است. بنا بر گزارش‌ها، در برخی مناطق کمبود تعرفه رای وجود داشته و عده‌ای نتوانسته‌اند رای بدهند. همچنین در بعضی مراکز تهدید طالبان باعث شد تا عده‌ای جرات نکنند پای صندوق‌ها بروند. شرایط جوی نیز برای انتخابات مناسب نبود. هوا در اکثر مناطق سرد و بارانی بود.
تعداد مراکز رای گیری ۶۱۱۷ عدد بود که در مجموع ۲۰ هزار صندوق رای را شامل می‌شد. ۱۲۶۹ مورد شکایت به دست کمیسیون انتخابات رسیده که تنها ۱۶۰مورد آن به صورت مکتوب است. همچنین سه کاندیدای انتخابات اشرف غنی، زلمای رسول و عبدالله عبدالله مدعی تقلب و تحویل اسناد مربوطه به مقامات مسئول شده‌اند. با این همه، مسئولان اجرایی انتخابات تعداد تخلفات را در مقایسه با گذشته کمتر دانسته و تخلفات را در حدی نمی‌دانند که نتیجه انتخابات را تغییر دهد.بیش از ۳۵۰۰ ناظر از نهادهای دولتی و مدنی افغانستان و ناظران بین‌المللی بر انتخابات افغانستان نظارت می‌کردند. هنوز نمی‌توان در خصوص سلامت انتخابات داوری کرد و مرحله حساس شمارش آرا و ثبت نتایج باقی مانده است. طالبان در تدارک عملیاتی برای ایجاد اخلال در فرایند انتقال رای‌های ولایات به کابل است.
مقامات دولتی و از جمله کرزی ظاهرا اعلام بی‌طرفی کرده بودند. اما گزارش هایی مطرح است که کرزی نه تنها جانبداری سیاسی از زلمای رسول کرده بلکه کمک مالی نیز در اختیار وی قرار داده است. صحت و سقم این گزارش‌ها هنوز معلوم نیست. البته مسئولان دولتی مجاز بوده‌اند که رای خود را اعلام نمایند اما در خصوص استفاده از منابع دولتی ممنوعیت وجود داشته است.
پایان یافتن سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری و آغاز شمارش آرا پیامدهای مهمی در عرصه سیاسی افغانستان دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها پرداخته می‌شود.
ناکامی طالبان
طالبان ادعا کرد که بیش از هزار عملیات علیه برگزاری انتخابات انجام داده و ده ها نفر را کشته است. اما خرابکاری‌های طالبان نتوانست خللی در برگزاری انتخابات ایجاد کند و این امر شکستی برای این گروه محسوب می‌شود و می‌تواند چشم‌انداز افول آنان در افغانستان را به تصویر کشد. عملیات طالبان در انفجار بمب‌های جاده‌ای، اقدامات بزرگی نبودند و نتوانستند حادثه‌ساز شوند. طالبان تنها توانست جلوی باز شدن حدود ۱۴ درصد صندوق‌های رای در منطقه شرق افغانستان را بگیرد.
طبق نظر مقامات امنیتی افغانستان، ادعاهای طالبان در خصوص آمار حملات اغراق‌آمیز است. بنا به برخی گزارش‌ها حمایت از طالبان در مناطقی که به صورت سنتی پایگاه این گروه بوده در حال کاهش است. انتخابات نیز صحت این روند را تایید کرد. تهدیدات طالبان نتوانست در اراده اکثریت مردم افغانستان برای شرکت در انتخابات خللی ایجاد کند.
البته هنوز زود است که در خصوص پایداری شکست طالبان اظهار نظر کرد چون ممکن است بر سر اعلام نتایج انتخابات درگیری به وجود بیاید و بحرانی شکل بگیرد که مردم افغانستان را از روند های سیاسی نا امید سازد. چنین فضایی فرصت تحرک مجدد را به طالبان خواهد بخشید. ولی در مقطع فعلی ناکامی طالبان امر مشهودی به نظر می‌رسد.
مشروعیت ساز و کار سیاسی
انتخابات ریاست جمهوری برگ تاییدی بود که گذار به دموکراسی در افغانستان روندی رو به رشد دارد اگر چه سرعت آن کند است و هنوز به وضعیت تثبیت شده و غیرقابل برگشتی نرسیده است. اما مردم افغانستان نشان دادند که برای دموکراسی اهمیت قائل هستند و زمینه‌های شکل‌گیری ساختار سیاسی دموکراتیک در این کشور آماده شده است. همچنین مشروعیت ساز و کار انتخاباتی و روندهای سیاسی در افغانستان تثبیت شد.البته این وضع هنوز با حالت مطلوب فاصله دارد و تداوم آن نیز محل تردید است. اما اکثریت مردم افغانستان با شرکت در انتخاباتی که بر مبنای معیار های انتخابات آزاد و منصفانه نمره قابل قبولی می‌گیرد، نشان دادند که به ساختار قدرت در افغانستان و نظامی که بعد از سقوط طالبان شکل گرفته است، اعتماد دارند.
رشد ثبات و امنیت
نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر از نیرو های امنیتی و نظامی خارجی و محلی بر انتخابات نظارت می‌کردند. آنها در مقایسه با انتخابات قبلی توانستند امنیت بهتری را در انتخابات فراهم کرده و عملیات خرابکارانه طالبان را عمدتا خنثی سازند.
محمد عمر داوود زی، وزیر کشور افغانستان گفت ، شورشیان مخالف دولت، ۱۴۰ حمله انجام دادند که در نتیجه آن ۹ پلیس، ۷ سرباز ارتش و ۸۹ شورشی کشته شدند. به گفته او تعداد غیر نظامیان کشته شده در این حملات چهار نفر است و ۴۳ نفر هم زخمی شده‌اند.
بنابراین نیرو هایی که مسئولیت انتظامات انتخابات را بر عهده داشتند عملکرد بهتری در مقایسه با دوره های قبل نشان دادند. بخصوص که نقش اصلی تامین امنیت بر عهده پلیس افغانستان بود. البته معلوم نیست این موفقیت حالت پایداری پیدا کرده و دولت افغانستان بتواند حاکمیت خود را مقتدرانه در تمامی خاک این کشور اعمال کند. اما در مجموع نیرو های امنیتی و نظامی افغانستان گامی رو به جلو را به نمایش گذاشتند و قدرت طالبان در آینده افغانستان در حال حاضر زیر سئوال است.
چشم‌انداز پیش رو
نتایج انتخابات قرار است بعد از دو هفته شمارش آرا ولایات و پایتخت در روز چهارم اردیبهشت اعلام شود. در حال حاضر معلوم نیست پیشتاز انتخابات کدام یک از کاندیداهاست اما گمانه‌زنی‌های اولیه نشان می‌دهد عبدالله عبدالله، اشرف غنی و زلمای رسول وضع بهتری در مقایسه با دیگران دارند.
احتمال اینکه سرنوشت ریاست جمهوری جدید افغانستان در مرحله اول مشخص شود کم است. چون با توجه به رقابت نزدیک کاندیداها و تعداد بالای آنها کسب ۵۰ درصد رای توسط یکی از آنها امر خیلی دشواری است. بنابراین به احتمال زیاد انتخابات به دور دوم کشیده می‌شود.
