نزدیک به چهار هفته از بحران غزه می گذرد و با توجه به فاصله زیاد مواضع دو طرف نزاع امکان صلح در روز های آینده نامحتمل به نظر می رسد. فاجعه انسانی غزه در حال افزایش است و ناتوانی جامعه جهانی در متوقف کردن ارتش اسرائیل در حمله به افراد غیر نظامی و همچنین حماس و دیگر گروه های فلسطینی بر صرفنظر کردن از پرتاب موشک اسباب شرمندگی دنیای معاصر شده است. تا کنون بیش از ۱۵۰۰ نفر از فلسطینی‌ها که اکثر آن‌ها غیر نظامی بودند، جان باخته‌اند. تلفات اسرائیل در حدود ۶۵نفر است که اکثریت قاطع آن نظامی هستند.
حال با توجه به این وضعیت چه فرجامی در انتنظار منازعه خونین اسرائیل- حماس است؟ برای پاسخ به این سئوال سناریوهای متعددی را می‌توان در نظر گرفت که در ادامه محمتل‌ترین آن‌ها شرح داده می‌شوند:
– آتش بس یک طرفه
مقامات اسرائیلی از ابتدا اعلام کرده‌اند که حملات خود را تا نابودی کامل تونل‌های حماس و تضعیف توان موشکی آن ادامه خواهند داد. نتانیاهو پیش از آتش بس اعلام کردصرفنظر از تحقق یا عدم تحقق صلح عملیات نظامی اسرائیل تا نابودی کامل تونل‌ها و زیر ساخت‌های ارتباطی زیرزمینی حماس ادامه می‌دهد. وی هدف از این کار را تامین امنیت شهروندان اسرائیلی اعلام کرد. اظهارات وی ضمن اینکه تایید کننده بهره برداری اسرائیل از بحران موجود برای ضربه زدن اساسی به حماس است، نشان گر موقتی بودن حملات نظامی زمینی و هوایی اسرائیل نیز است.
نابودی کامل تونل‌ها در سطح درگیری کنونی با دشواری‌های زیادی روبرو است. سخنگوی ارتش اسرائیل بعد از اظهارات تحریم کننده نتانیاهو بر این واقعیت صحه گذاشت و گفت امکان محو صد در صد تونل‌ها وجود ندارد.
برآورد نیروی دفاعی اسرائیل از تعداد موشک‌های حماس قبل از درگیری‌ها ده هزار عدد با برد‌های کوتاه و میان برد بود که ۲۶۰۰ تای آن‌ها را شلیک کرده است. اسرائیل نیز مدعی است نزدیک به ۳۰۰۰ عدد از دخیره موشکی حماس را منهدم نموده است. در شرایط فعلی تخمین زده می‌شود که حماس شصت درصد محموله‌های موشکی‌اش را از دست داده است.
بنابراین می‌توان انتظار داشت بعد از اینکه اکثر تونل‌های موجود منهدم شدند و تعداد آن‌ها مورد قبول ارتش اسرائیل بود، آتش بس یکجانبه از سوی اسرائیل صورت پذیرد. اسرائیل تحت فشار فزاینده آمریکا و نیرو‌های منطقه‌ای است تا به حملات زمینی و هوایی گسترده خاتمه دهد. چنین آتش بسی وقتی ضربات سنگینی به زیر ساخت‌های غزه و توان تسلیحاتی حماس وارد شده است، برای اسرائیل منافع شایان توجهی دارد.
با توجه به تیرگی روابط دولت جدید مصر با حماس و نا‌امن شدن عراق امکان انتقال سریع موشک به غزه خیلی دشوار است. کارگاه‌های تولید موشک نیز از بین رفته‌اند. بنابراین بازگشت حماس به قدرت تسلیحاتی قبل از بحران زمان زیادی را می‌طلبد و بسرعت قابل بازسازی نیست.
آتش بس یک طرفه باعث می‌شود تا فشار‌ها بر روی حماس متمرکز شده و پرتاب موشک‌ها از داخل خاک فلسطین حداقل برای مدتی متوقف گردد.
– اشغال کامل غزه و خلع ید از حماس
شدت گفتن درگیری‌ها و افزایش تلفات انسانی و آسیب پذیری گنبد آهنین در دفع موثر تمامی حملات موشکی می‌تواند دولت اسرائیل را به سمت افزایش عملیات نظامی و اشغال کامل غزه پیش ببرد. ممکن است احساس خطر از حملات حماس، مقامات اصلی تصمیم گیر در اسرائیل را به سمت حل دائمی موضوع و بازگشت به شرایط قبل از تخلیه غزه در سا ل۲۰۰۶ ببرد. در این حالت دولت نتانیاهو ابایی از به خطر افتادن جان نظامیان خود نخواهد داشت و با توجه به هدف در نظر گرفته شده و منافع دراز مدت آن تلفات انسانی را توجیه می‌نماید. خلع ید از حماس منجر به راندن آن از نیرویی که حکومت منطقه را در دست داشته به زیر زمین و فعالیت غیر رسمی می‌شود. بدینترتیب خواست اسرائیل در خلع سلاح حماس تا حدی متحقق می‌شود. اگر چه فراخواندن ۱۸ هزار از نیروی ذخیره ارتش اسرائیل احتمال این سناریو را قوت می‌بخشد اما هزینه‌ها وتبعات سنگین درازمدت آن باعث می‌گردد شانس زیادی برای آن قائل نشد. اسرائیل در صورت اشغال کامل با ریسک حملات انتحاری و افزایش سطح درگیری با کشور‌های عربی مواجه می‌شود. اما اگر دولت اسرائیل به سمت کنار گذاشتن کامل تشکیل دولت مستقلا فلسطینی حرکت کند این امکان بالقوه وجود دارد. در عین حال ممکن است اشغال کامل موقت بوده و بعد از نزدیک کردن حماس و گروه‌های همسو به نقطه صفر پایان یابد.
– کنترل غزه توسط دولت خود گردان
دیگر فرضیه محتمل سپرده شدن اداره غزه به دولت خود گردان است. البته حماس کماکان کنترل خود را در سطحی حفظ می‌کند. اما توافق آن‌ها با تشکیل دولت ائتلافی و متحد می‌تواند راه را باز نماید که کنترل کرانه باختری و عزه تواما با دولت ائتلافی که مورد توافق طرفین است انجام شود و دیگر غزه تحت حکمرانی رسمی و اسمی انحصاری حماس نباشد. دولت اسرائیل از این رویکرد استقبال می‌کند. همچنین مصر، اتحادیه عرب و غرب نیز حمایت می‌کنند. در این شرایط احتمال زیادی وجود دارد که مصر گذرگاه رفح را باز نماید اگر اطمینان حاصل نماید که دولت خودگردان کنترل منطقه را در دست دارد. اما اسرائل بعید است در کوتاه مدت نقاط مرزی‌اش را به روی غزه باز کند. اما در این حالت سخت گیری‌هایش را کاهش می‌دهد. این سناریو حالت برد –برد برای همه دارد.
روز‌های آینده روشن می‌سازد که کدام سناریو محقق خواهد شد. در حال حاضر مسیر مذاکرات و حل سیاسی با بن بست مواجه است. اسرائیل خواهان خلع سلاح و یا حماس ضعیف است. حماس نیز می‌خواهد حداقل رفع محاصره غزه را بدست آورد تا بتواند رویکرد نظامی و از دست رفتن جان بیش از ۱۵۰۰ فلسطینی و آوارگی و زخمی شدن هزاران نفر را توجیه نماید و موفقیتی بدست آورد. رفع محاصره عزه به دلیل دسترسی به غذا، دارو و اشتغال آفرینی مورد حمایت همه ساکنان غزه است.
