جمهوری اسلامی در ائتلاف جهانی بر علیه گروه دولت اسلامی عراق و شام شرکت نکرد. ائتلاف فوق با صحنه گردانی دولت آمریکا تشکیل شده است. طبق ادعای دولت آمریکا ۴۰ کشور در این ائتلاف حضور دارند . در جلسه ای که سران اتحادیه اروپا و رهبران ناتو در اجلاس ولز داشتند ۱۰ کشور آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، کانادا، استرالیا، ترکیه، ایتالیا، لهستان و دانمارک هسته اصلی و اولیه ائتلاف یاد شده را تشکیل دادند.
جان کری نام این ائتلاف را «ائتلاف بین المللی پایدار بر علیه داعش» نامید که ماموریتی طولانی را در پیش دارد. نشست جده در عربستان سعودی نقطه عطفی در شکل‌گیری سیمای نهایی ائتلاف فوق بود. خروجی این نشست حضور ده کشور عربی کویت، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، قطر، بحرین، عمان، مصر، اردن، عراق و لبنان در ائتلاف یاد شده بود. در این راستا جان کری، وزیر خارجه آمریکا پس از دیدار با نمایندگان کشورهای عربی در جده، به شبکه تلویزیونی «سی‌بی‌اس» گفت:
«مقابله با “داعش” جنگ نیست، بلکه ماموریتی ضد ترور همانند آن چیزی است که علیه القاعده در افغانستان یا پاکستان انجام گرفت.»
این ائتلاف قرار است در راستای برنامه ریزی دولت آمریکا برای نابودی گروه داعش و یا حداقل خارج ساختن اراضی تصرف شده توسط این گروه در عراق و سوریه فعالیت کند. سطح مشارکت گروه‌ها و سهم آنها یکسان نیست و طیف متنوعی از افدامات چون ارسلاح سلاح و مهمات، مشارکت در حملات هوایی، در اختیار قرار دادن پایگاه های نظامی، کمک مالی، کمک های بشر دوستانه، حمایت های سیاسی و دیپلماتیک، کنترل نقل و انتقالات مالی ، جلوگیری از یار گیری داعش، ممانعت از انتقال پول و عملیات بانکی توسط گروه ها و افراد وابسته به داعش را در بر می‌گیرد.
هنوز شکل دقیق فعالیت‌ها و نوع ساختار تصمیم گیری و وظایف هر یک از اعضاء مشخص نیست. نشست پاریس در دوشنبه ۱۵ سپتامبر تکلیف این مسائل را روشن می‌نماید. همچنین پایه قانونی و حقوقی حملات هوایی آمریکا و متحدانش به مواضع داعش در عراق و سوریه معلوم نیست. در مورد عراق چالش وجود ندارد. اما دولت سوریه مخالف حملات هوایی امریکا است و آن را بر خلاف قوانین بین الملل می‌داند.
دولت روسیه تندترین موضع را گرفته و عملیات امریکا و متحدانش بدون موافقت شورای امنیت سازمان ملل را، «اقدامی تجاوز گرایانه و نقض حقوق بین‌الملل» نامید. دولت آمریکا نیز در واکنش، بیانیه دولت روسیه را با توجه به ماجرای ضمیمه کردن جزیره کریمه حیرت آور قلمداد کرد.
اما جمهوری اسلامی ایران به نشست های جده و پاریس دعوت نشد و مقامات حکومتی ایران اعم از وزارت خارجه و فرماندهان نظامی مخالفت خود را با پیوستن به ائتلاف اعلام کردند. البته آمریکا نیز تمایلی به دعوت ایران نداشت. اما حتی اگر چنین دعوتی صورت می‌گرفت نیز باز با احتمال زیاد، مقامات حکومتی نمی‌پذیرفتند. بی‌اعتمادی و سوء ظن عمیقی که بین دولت‌های ایران و آمریکا وجود دارد تا کنون اجازه همکاری حول پروژه‌های مشخص امنیتی و نظامی را نداده است. در ابتدای قدرت گرفتن داعش در عراق نیز خامنه ای تصریح کرد ایران وارد همکاری با آمریکا در عراق نخواهد شد. البته حکومت برنامه و سیاست خود را برای مقابله با داعش دارد وعدم حضور در ائتلاف بدین معنی نیست که همسویی مقطعی و یا همکاری موردی بین دو ایران و آمریکا بوجود نیاید. دلایل عدم حضور ایران در ائتلاف جهانی بر علیه داعش را می‌توان به صورت زیر دسته بندی کرد:
بی اعتمادی به آمریکا
مقام‌های امنیتی و سیاسی جمهوری اسلامی معتقد هستند که داعش توسط آمریکا راه انداخته شده و در نهایت ابزار آمریکا برای پیشبرد برنامه‌هایش است. در این نگرش تفاوتی بین دیدگاه‌های بخش میانه رو و تندروی حکومت وجود ندارد. این نکته را به صورت خیلی مشخص در سخنان سردار جزایری معاون امور بسیج و فرهنگ دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح قابل مشاهده است که گفت: «چنین همکاری‌ای [ همکاری ایران و آمریکا در مقابله با داعش] به هیچ عنوان امکان‌پذیر نیست. دلیل این مسئله هم آن است که ایران در مقابل داعش می‌ایستد، اما آمریکا داعش را ایجاد کرده است.»
البته ممکن است آنها به این مسئله باور نداشته باشند بلکه در قالب رویکرد غرب ستیزی اینگونه سناریویی ساخته و آن را در افکار عمومی مطرح می‌کنند.
مبهم بودن برنامه آمریکا
همچنین عدم اطلاع از محتوی وبرنامه و قصد حقیقی آمریکا و متحدانش نیز باعث شده است تا حکومت مصلحت را در دور نگاه داشتن خود از پیوستن به ائتلاف ببینید. در این راستا اظهارات مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه روشنگر است. او گفت:
«ائتلاف بین‌المللی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) علیه گروه “حکومت اسلامی” (داعش سابق) دارای “ابهامات جدی” است و در جدیت آن برای مبارزه ریشه‌ای و صادقانه با تروریسم تردید اساسی وجود دارد. برخی کشورهای درون این ائتلاف در شمار حامیان مالی و امنیتی تروریست‌ها در عراق و سوریه بوده‌اند و برخی دیگر به امید ایجاد تغییرات سیاسی مطلوب خود در عراق و سوریه در عمل به مسئولیت بین المللی خود کوتاهی کرده‌اند.»
از این‌رو حکومت ترجیح می‌دهد از زاویه‌ای مستقل رویارویی با داعش را دنبال کرده و در عین حال رفتار آمریکا و متحدانش را رصد نماید. آنها نگران هستند عربستان سعودی و غرب به بهانه این مقابله خواهان سهم بیشتر در حکومت عراق و کاهش نفوذ جمهوری اسلامی وشیعیان شوند.
تقابل با عربستان سعودی
رقابت و رویارویی با عربستان سعودی و نگرانی از بهره‌بردای عربستان سعودی برای ارتقاء موقعیت خود یکی دیگر از دلایلی است که ایران به ائتلافی نپیوندد که عربستان در آن نقش مهمی دارد. سخنان نوذر شفیعی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به خوبی پرده از این دغدغه حکومت بر می‌دارد. او می‌گوید:
«ایران برای حضور نیافتن در ائتلاف مبارزه با تروریسم در جده عربستان دلایلی بسیاری همچون اقدامات نمایشی، فقدان صداقت و رفتار دوگانه در برخی اعضا دارد. از طرف دیگر نمی‌توان این ائتلاف را در کشوری برگزار کرد که خود از حامیان اصلی گروه های تروریستی و افراطی در منطقه است، مگر بپذیریم که تروریسم تولیدی عربستان سعودی از کنترل این کشور و متحدان غربی خارج شده و الان در پی یافتن راه حلی برای سرکوب و کنترل این جریان افراطی هستند، از این‌رو به این دلایل ایران نمی‌‌خواهد در پازل و برنامه این کشورها بازی کند. قطعا اجلاس مبارزه با تروریسم در جده عربستان دارای حواشی است به طوری که احتمالا مقامات سعودی بحث و هدف ائتلاف را از مبارزه با تروریسم به سمت ارائه سهم به داعش، طالبان و جبهه النصره در ساختار سیاسی کشورهای مربوطه منحرف کنند.»
نگرانی در خصوص سوریه
مسوولان ارشد حکومت نگران هستند حملات هوایی ائتلاف به سوریه فضایی را پدید آورد که ارتش سوریه نیز هدف واقع شده و بدین‌ترتیب موازنه قوا به نفع مخالفان در سوریه تغییر یابد.
تصویب در سازمان ملل
یکی دیگر از دلایل مخالفت حکومت عدم تصویب حملات هوایی در شورای امنیت سازمان ملل و اقدام خود بنیاد آمریکا در راه اندازی این ائتلاف است. وجاهت قانونی به خودی خود برای حکومت مهم نیست اما حضور روسیه و چین در بین اعضاء دائم شورای امنیت و حق وتوی انها کمک می‌کند تا انتظارات حکومت تا حدی در برنامه ریزی عملیات بر علیه داعش برآورده شده و یا حداقل نگرانی هایش کاهش یابد. در فقدان چنین رویدادی و خلاء قانونی و ابهام حقوقی «ائتلاف بین المللی پایدار بر علیه داعش» جمهوری اسلامی ریسک نمی‌کند تا به ائتلاف فوق بپیوندد که اطمنان ندارد که فرجام آن به کجا منتهی می‌شود.
مخالفت راهبردی با مداخله نظامی آمریکا
جمهوری اسلامی به شکل مبنایی و راهبردی با مداخله نظامی آمریکا در خاورمیانه و کلا هر جای دیگر جهان مخالف است. حتی اگر از منافع مداخله نظامی آمریکا به شکل موردی برخوردار شود باز ترجیح می‌دهد عملا از ان استفبال کرده ولی در سطح سیاسی و نظری مخالفتش را ابراز نماید. همراهی با مداخله نظامی آمریکا از دید رهبری جمهوری اسلامی به معنای مشروعیت بخشیدن به مداخله یاد شده خواهد بود که در شرایطی می‌تواند به ضرر حکومت و متحدانش در منطقه و جهان باشد. از این رو در ائتلافی که بر اساس مداخله نظامی آمریکا به صورت یک‌جانبه و خارج از ساختار حقوقی دنیا باشد شرکت نمی‌کند.
دلایل شش گانه فوق تلاشی برای تبیین وتوضیح چرایی عدم پیوستن جمهوری اسلامی به ائتلاف بین المللی بر علیه داعش است. البته دلایل محدود به موارد پیش گفته نیست.
