پرتاب آزمایشی موشک بالستیک دوربرد عماد و مانور موشکی سپاه حساسیت هایی را در منطقه و جهان برانگیخت. این نخستین موشک دوربرد جمهوری اسلامی ایران از قابلیت هدایت و کنترل تا لحظه اصابت به هدف برخوردار بوده و قادر است اهداف مورد نظر را با دقت نسبتا بالا مورد اصابت قرار داده و به طور کامل منهدم کند. موشک عماد بر اساس موشک‌های دوربرد شهاب ۳ ساخته شده است. موشک شهاب ۳، بردی ۱۷۰۰ کیلومتری داشت و می‌توانست با دقت ۵۰۰ متر، به اهداف برخورد کند. این موشک همچنین توانایی حمل ۷۵۰ کیلوگرم مواد منفجره را داشت. در مقایسه، موشک عماد تا ۲۵۰۰ کیلومتر برد دارد و مثل شهاب ۳، تا ۷۵۰ کیلوگرم مواد منفجره حمل می‌کند. پیشران این موشک از نوع سوخت مایع است.
سردار دهقان وزیر دفاع درباره موشک یادشده با بیان اینکه طراحی، ساخت و آزمایش موفقیت آمیز موشک عماد یک جهش فناورانه و عملیاتی در این حوزه راهبردی به شمار می رود تاکید کرد:«ما برای افزایش قدرت دفاعی و توان موشکی خود از هیچکس اجازه نمی گیریم و برنامه های دفاعی خود را بویژه در حوزه موشکی با قاطعیت دنبال می کنیم که موشک عماد یکی از مصادیق برجسته آن محسوب می شود.»
سردار امیر علی حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، مدعی شد پایگاه پرتاب موشک عماد در عمق ۵۰۰ متری زیر زمین قرار دارد تا دور از دسترس حملات دشمنان احتمالی باشد. به گفته وی، این پایگاه زیر زمینی تنها پایگاه در ایران نیست. از این پایگاه‌ها در همه استان‌ها و شهرهای کشور وجود دارد. او همچنین اظهار داشت:
«موشک هایی با بردهای مختلف بر روی پرتاب کننده‌ها (کامیون ها) در همه پایگاه‌ها مستقر و آماده استفاده است و منتظر دستور فرمانده کل قوا است. «ایران قصد ندارد هیچ جنگی را شروع کند اما در صورتیکه دشمنان اشتباه کنند، پایگاه‌های موشکی مانند یک آتشفشان از داخل زمین فوران خواهند کرد.»
بر اساس ادعای حاجی زاده حکومت شهر زیرزمینی موشک‌ها درست کرده است که موشک‌های زیادی را در دل خود جای داده است. این شهر زیر زمینی آنگونه که حاجی زاده توصیف کرده است مانند کوه یخی است، که بر آب شناور و تنها گوشه‌ای کوچک از آن روی آب عیان است.»
پرتاب این موشک که همزمان با اجرایی شدن برجام و عبور موفق آن از مجاری قانونی هیات های حاکمه ایران و کشور های ۱+۵ بود، پیام روشنی برای غرب داشت. از اینرو کشور های غربی واکنش تندی نسبت به آن نشان دادند. همچنین این اتفاق باعث افزایش تحرک مخالفان جهانی برجام و بخصوص دولت های اسرائیل و عربستان سعودی شد.
شبکه خبری سی ان ان گزارش داده است که زرادخانه موشکی جمهوری اسلامی ایران در برخی از مناطق کوهستانی ایران باعث نگرانی مقامات سیاسی و نظامی آمریکا شده است. دولت فرانسه نیز از قدرت نمایی موشکی حکومت ابراز نگرانی کرده است. دولت های آمریکا و فرانسه مانور فوق را نقض قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل بشمار آورده اند. اگرچه این اتفاق نقض قطعنامه شماره ۱۹۲۹ است اما این قطعنامه قرار است بعد از رسمی شدن برجام به تعلیق در بیاید. طبق قطعنامه ۲۰۲۴ که در ارتباط با برجام تصویب شد، ایران فراخوانده می شود به اینکه هیچ فعالیتی در ارتباط با موشک‌های بالستیکی که برای برخورداری از قابلیت حمل سلاح های هسته‌ای طراحی می شوند صورت ندهد، از جمله پرتاب با استفاده از این قبیل فناوری‌های موشک‌های بالستیک، تا زمان هشت سال پس از «روز توافق» یا تا زمانی که آژانس گزارشی مبنی بر تایید «نتیجه گیری گسترده تر» ارائه کند، هرکدام زودتر باشد.
این بند از شفافیت برخوردار نیست . ممنوعیت ۸ ساله در ارتباط با موشک های بالستیکی است که قابلیت حمل کلاهک هسته ای را داشته باشد. عماد بالقوه این قابلیت را دارد اما از آنجاییکه حکومت منکر تولید کلاهک های هسته ای و استفاده از فناوری اتمی برای مقاصد نظامی است، لذا این ممنوعیت می تواند بلاموضوع تفسیر گردد.
از سوی دیگر طبق اظهارات مذاکره کنندگان هسته ای و جان کری نقض قطعنامه ۲۲۳۱ و بخصوص مسائل مربوط به ساختار موشکی باعث نقض برجام نمی شود. این مساله نسبت برنامه موشکی با قطعنامه ۲۲۴ سازمان ملل و نظام تحریم ها را پیچیده می سازد. افزایش توان نظامی و دفاعی کشور های خاور میانه و درگیری های نظامی و بخصوص سیاست غرب در تجهیز هر چه بیشتر کشور های رقیب ایران در منطقه و قرار دادن فناوری های نظامی پیشرفته در اختیار آنان، افزایش بنیه نظامی را برای حکومت موجه می سازد.
البته انجام مانور و علنی ساختن پیشرفت های موشکی در روز هایی که قرار است برجام اجرا گردد، عمل حساسیت زایی است اما وقتی قرار است که تکلیف ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای حکومت در گذشته پیش از اجرای رسمی توافق هسته ای مشخص شده وفیصله باید، منطق تداوم محدودیت های نظامی ایران زیر سئوال می رود. شتابزدگی دولت امریکا و دیگر کشور های غربی باعث شد تا با نگاهی عمل گرایانه و خوشبینانه حساسیت ها نسبت به برنامه نظامی جمهوری اسلامی ایران را کم رنگ سازند. حال پیامد این انعطاف استفاده از فرصت پیش آمده توسط نظام است. البته برنامه موشکی ایران در کل دوران اعمال تحریم ها متوقف نشد و در روندی صعودی تداوم یافت. شاید تحریم ها از سرعت پیشرفت آنها کاست ولی اثری بازدارنده نداشت.
بخش مسلط قدرت با آزمایش پرتاب موشک عماد این پیام را به غرب و بخصوص اوباما داد که سیاست حکومت در سمت و سوی مورد انتظار آنها تغییر پیدا نمی کند و کماکان در مسیری متضاد با غرب به نقش آفرینی در معادلات منطقه و جهان جلو خواهد رفت.
اوباما در مصاحبه مطبوعاتی همراه با رئیس جمهور کره جنوبی در واشنگتن نسبت به مانور موشکی اخیر واکنش نشان داد و گفت:
« ایران اغلب برخی از مقررات موشکی را نقض کرده است و تحریمهای ایران در ارتباط با برنامه موشکی آن تغییری نیافته است. توافق هسته ای تفاوتها و اختلافات ما را در موضوعات دیگری حل نکرده است و ما به آنها خواهیم گفت که رفتار بد آنها در منطقه و جهان نتایج و عواقبی در پی خواهد داشت.»
اما اوباما حداقل در کوتاه مدت کارت های زیادی برای عمل بازدارنده ندارد. پیوند دادن این موضوع با اجرای برجام، ریسک مرگ زودهنگام توافق هسته ای را در بر خواهد داشت. البته حکومت هم بعید است که حاضر شود به بهای شکست برجام در فاز اجرایی بر روی قدرت نمایی موشکی ایستادگی کند. از اینرو بیشتر به نظر می رسد این موضوع در میان مدت به چالش جدی منجر شود.
در عین حال اصرار بر جلو بردن برنامه موشکی بدون اعتنا به حساسیت های غرب این قابلیت را دارد که در مسیر جدیدی منجر به تعریف تحریم ها شود. ولی با توجه به مواضع دولت های چین و روسیه بعید به نظر می رسد شورای امنیت سازمان ملل چنین تحریم محتملی را تصویب کند و ناگزیر غرب باید بر روی تحریم های یکجانبه و نه جهانی تکیه نماید.
اما صدور تحریم های جدید باعث می شود تا حکومت در اجرای برجام تجدید نظر کند. آنچه در تحلیل آخر رهبری و بخش مسلط قدرت را به انجام معامله هسته ای با آمریکا از سر کراهت کشاند احساس خطر از پیامد های داخلی و خارجی تداوم و تشدید تحریم ها بود.
بنابراین همانطور که تصویب برجام باعث شد تا غرب حساسیت های نظامی و امنیتی اش نسبت به جمهوری اسلامی را تعدیل نماید ، این ضرورت می تواند در دوره اجرایی نیز ادامه پیدا کند. اما در عین حال تعدیل یاد شده نامحدود نیست و اگر پیشرفت نظامی و دفاعی جمهوری اسلامی منجر به تغییر معناداری در موازنه قوای منطقه ای شود، آنگاه اهمیت مهار برنامه موشکی از نگاه غرب بیشتر از تبعات منفی پایان زودهنگام برجام خواهد گشت، بخصوص اگر رئیس جمهور بعدی آمریکا از جمهوری خواهان باشد.
در مجموع چالش پیرامون توسعه قابلیت های موشکی حکومت خیلی زود چالش های مربوط به دوره اجرایی برجام را نمایان ساخت و به فرصتی برای فهم ملموس شکنندگی آن گشت.
