نیروهای سیاسی و رسانه ای نزدیک به نهادهای اطلاعاتی به دنیال بسته کردن بیشتر فضا و خاموش کردن کسانی هستند که در داخل کشور نسبت به مخاطرات وقوع جنگ بین ایران و آمریکا چه به صورت مستقیم یا از طریق تشدید جنگ های نیابتی هشدار می دهند. البته این نیروها منکر شکل گیری جنگ هستند و پژواک صدای خامنه ای شده اند که به مردم ایران اطمینان داده است که جنگی در نخواهد گرفت. اما چرا نهادهای امنیتی و رسانه های همسو با آنها در حال اضافه کردن حساسیت زائی نسبت به خطر جنگ به خطوط قرمز نظام هستند؟
پاسخ به این سئوال نیازمند تحلیلی همه جانبه است. در نگاه اول به نظر می رسد چه بسا نظام و یا بخش هایی از آن در تدارک جنگ هستند و یا نسبت به گسترش جنگ های نیاتی به رویارویی تمام عیار یا محدود نظامی با آمریکا بی اعتنا هستند. ازاینرو می خواهند با امنیتی کردن فضا موانع پیش روی پای شان را بردارند.
اما ژرف کاوی بیشتر ماجرا درستی این تصور را زیر سئوال می برد. نظام شرایط و ظرفیت جنگ را ندارد و الگوی رفتاری اش در ۴ دهه گذشته نیز اجتناب از درگیری نظامی مستقیم با آمریکا بوده است. از سویی دیگر راه اندازی جنگ نیازمند فضاسازی است که دستگاه تبلیغاتی نظام نه تنها در این مسیر گامی برنداشته بلکه برعکس بارها تصریح کرده که قصد جنگ ندارد و رویکردش دفاعی است.
از سوی دیگر دولت آمریکا هم تمایلی به جنگ ندارد و هدف تغییر آرایش نظامی و افزایش تسلیحات و نیروها در خلیج فارس در مقایسه با چند ماه گذشته را نیز بازدارندگی در برابر اقدامات تهاجمی و یا ایذائی احتمالی آن اعلام کرده است. همچنین باید توجه داشت که ناوگان و بمب افکن های آمریکائی در قیاس با گذشته یعنی از دوره ای که آمریکا بعد از جنگ اول خلیج فارس پا به این منطقه گذاشت، در رده های بالا هنوز محسوب نمی شود. همچنین ۱۵۰۰ نیرویی که اضافه شدند در مقایسه با ۷۵ هزار نیرویی که در حال حاضر در خاورمیانه حضور دارند ،عدد کوچکی در حد ۲ درصد است.
به نظر می رسد نظام از گسترش تصور جنگ قریب الوقوع در عرصه عمومی ایران بیمناک است و آن را مشکل ساز ارزیابی می کند. در این خصوص دولت روحانی نیز نگاه مشابهی با نهاد ولایت فقیه دارد. رویکرد مطلوب و مورد نظر حکومت سیاست نه جنگ و نه مذاکره با دولت آمریکا تا اطلاع ثانوی است. آنها به انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا و شکست ترامپ و تغییرات در کاخ سفید دل بسته اند. اما معلوم نیست توان تحمل فشار ها در این دوره زمانی تقریبا یک سال و نیمه را داشته باشند. بنابراین نگرانی افکار عمومی از جنگ مانعی برای جا انداختن و رضایت به تبعات راهبرد “صلح مسلح “است. از سویی دیگر هراس از جنگ تاثیرات منفی غیرقابل انکاری بر عرصه اقتصادی داشته و اقتصاد بحران زده و بیمار ایران را رنجوتر ساخته و مدیریت امور جاری کشور را برای حکومت سخت تر می سازد.
نهاد های اطلاعاتی کشور می دانند که جو عمومی مانند دهه شصت و اوایل انقلاب نه پذیرای سیاست های ریاضتی است و نه تمایلی به پذیرش جنگ و مشارکت فعال در آن دارد. ازاینرو طرح گسترده جنگ در سپهر عمومی مشابه روندی که به شکل گیری برجام منجر شد، اکثریت جامعه را به سمت مخالفت با جنگ و استقبال از تنش زدایی می کشاند و این امر مانعی قابل ملاحظه در مقابل سیاست نظام در کاربست جنگ مسلح است. همچنین در ذهنیت شماری از مسئولان ارشد نظام دامن گستر شدن خط جنگ تمهید دولت ترامپ دانسته می شود که با جنگ روانی و مانورهای تبلیغاتی می خواهد نظام را به تسلیم بکشاند و موضوع مخالفت با تحریم های یک جانبه و مغایر با موازین دیپلماتیک را به حاشیه بکشاند.
مجموعه این عوامل باعث شده تا حساسیت نظام نسبت به هشدار ها پیرامون جنگ افزایش یابد. البته در شرایطی که افزایش تنش ها هنوز تغییر کیفی در ریسک برخورد نظامی مستقیم بین دولت های ایران و آمریکا ایجاد نکرده است، و احتمال وقوع جنگ کماکان بالا ارزیابی نمی شود، آنگاه برجسته نشدن خطر جنگ تبعات ناخوشایندی برای نظام نیز در پی دارد.
پر رنگ شدن هراس از جنگ عرصه سیاسی را متاثر می سازد و توجه عموم مردم را بیشتر به امنیت و واکنش در فضای نظامی جلب می کند. در این صورت سیاست انتقادی و مخالفت به حاشیه می رود و حرکت های اعتراضی یا کاملا متوقف شده و یا کاهش می یابد. به عبارت دقیق تر فعالیت برای تغییر و تحول سیاسی به تعلیق در می آید تا تکلیف جنگ و منازعه مشخص شود. در عین حال فرصتی نیز برای اصلاح طلبان و میانه روهای حکومت نیز فراهم می شود تا با هراس افکنی از جنگ مشوق کالای سیاسی خود یعنی شرکت در انتخابات های پیش رو بشوند که در شرایط عادی حرفی برای گفتن و انگیزش مردم ندارند. بنابراین وقتی حکومت عامدانه تلاش کند که اطلاع رسانی و گمانه زنی پیرامون فرجام تشدید تنش ها و گسترش آن به جنگ تصادفی و یا آگاهانه محدود شود، نتیجه ناخواسته آن کمک به کنش های سیاسی رادیکال است که خواهان تداوم کنش های اعتراضی جامعه محور و متکی به نیروهای داخلی برای تغییرات پایه ای در ساخت قدرت بوده و نگاهی منفی به مداخله نظامی آمریکا و متحدانش دارد.
ازاینرو بحث پیرامون جنگ احتمالی و ارزیابی اینکه ممکن هست یا اینکه ممتنع ، پیامدهای محصل سیاسی دارد که بخشی از آنها قابل کنترل برای نظام سیاسی نبوده و به نفع نیروهای مخالف تمام می شود.
