وضعیت مخالفان سیاسی پس از نشست دوحه وارد فصل جدیدی شده است. تشکیل نهاد جدید ائتلاف ملی مهمترین پسامد این نشست بود. اتحادیه عرب و کشور های غربی مشوق تشکیل این ائتلاف بودند. دولت آمریکا با انتقاد شدید از شورای ملی سوریه خواهان ترکیب جدیدی از مخالفین بود که بتواند ترکیبی متوازن از همه نیرو های سیاسی و بخصوص کسانی که در داخل کشور با حکومت اسد جنگ می کنند را در بر بگیرد.
در چنین فضایی و افزایش واگرایی وتشتت در صفوف مخالفین ، توافقی در بین مخالفین ایجاد شد. گروه هایی که در دوحه جمع شده بودند هم از زندانیان سابق بودند و هم چهره های فعال حقوق بشری ، اخوان المسلمین سوریه ، نیرو های معتدل مذهبی ، مخالفین مسلح ، شورای ملی سوریه ، نمایندگان اقلیت های کرد ، مسیحی و علوی در فرایند تشکیل این ائتلاف نقش داشتند.
اما کماکان بخش هایی از مخالفین به این جمع نپیوستند. به طور نسبی بزرگترین بلوک مخالفین سوریه ، ائتلاف ملی است. شورای ملی سوریه و ارتش آزاد سوریه ستون های اصلی این ائتلاف هستند.
معز الخطیب روحانی سنی روشن اندیش و دعوت کننده به تساهل مذهبی و مدارا به عنوان رئیس ائتلاف انتخاب شد. او پیش از این امام جماعت مسجد اموی در دمشق بود. چند بار به زندان افکنده شد و سرانجام در سال گذشته کشور را ترک کرد. وی در بین مردم و فعالان سیاسی و مذهبی سوریه از احترام زیادی برخوردار است.
ریاض سیف به عنوان معاون وی منصوب شد. او نیز از چهره های حقوق بشری شاخص سوریه است که پس از تحمل چند سال حبس در سال گذشته از زندان آزاد شد و پس از مدتی سوریه را ترک کرد. او مدتی نیز در سوریه عضو پارلمان بود اما به دلیل اعتراضاتش هدف برخورد امنیتی قرار گرفت.
مصطفی صباغ تاجر معروف سوری نیز به عنوان دبیر برگزیده شد. او نیز به دلیل انتقاد از بشار اسد محبوس گشته بود. سوهیر العطاسی ، از فعالان مدافع حقوق زنان سوری نیز به عنوان معاون دیگر انتخاب گشت. تعداد فعالان زن در ائتلاف ملی کم است و این انتخاب می تواند در تشویق زنان به مشارکت بیشتر در جنبش انقلابی سوریه موثر باشد.
شورای ملی سوریه نیز رهبری خود را تغییر داد. این بار جرج صبرا یک مسیحی و فعال چپ در جایگاه رهبری قرار گرفت و جایگزین عبدالباسط صیدا (از چهره های کرد ) شد . او نیز چند ماه پیش به جای برهان غلیون (روشنفکر سکولار) بر این منصب قرار گرفته بود.
شورای ملی سوریه با پذیرش نقاط ضعف خود ولی انتقادات هیلاری کلینتون را رد کرد و آنها را مصداق سلب استقلال جنبش اعتراضی مردم سوریه نامید. در این مقطع این شورا می کوشد تا با اقناع دیگر مخالفان ، به تقویت ائتلاف ملی بپردازد. تا این ائتلاف چون چتری برای تجمع بخش های مختلف مخالفین سوری تبدیل گردد . طرحی که ریاض سیف ارائه داده است.
تشکیل ائتلاف ملی رویداد مهمی است و می تواند کارزار برای پایان دادن به حکومت بشار اسد را تسریع کند. اما در عین حال چالش های جدی برای رهبری این شورا وجود دارد. دولت فرانسه و اتحادیه عرب این ائتلاف را به عنوان نماینده مشروع مردم سوریه و جایگزین دولت کنونی به رسمیت شناختند. فرانسه حتی پذیرفت که این اتئلاف سفیری در فرانسه داشته باشد امری که از سوی حکومت سوریه به عنوان اقدامی خصمانه تلقی شد.
ایران و روسیه نیز موضعگیری مخالفی در برابر این ائتلاف داشتند. حکومت ایران در میان کشور های خارجی تند ترین برخورد را در بی اعتبار سازی این ائتلاف تا کنون اتخاذ کرده است.
بعد از نشست سوریه ، جمهوری اسلامی کنفرانسی را تحت عنوان ” دوستان سوریه ” برگزار کرد . در این اجلاس بخشی از نمایندگان مخالفین محافظه کار سوری که گروه های کوچک و غیر معروفی هستند به همراه نمایندگان حکومت سوریه از قبیل چندین نماینده مجلس و علی حیدر وزیر آشتی ملی شرکت دارند. معلوم نیست این گروه ها اصلا موجودیت خارجی دارند و یا چه جایگاهی در بین اپوزیسیون سوریه دارند.
علی حیدر از منتقدان پیشین محکومیت سوریه بود که در چارچوب اصلاحات سیاسی ظاهری و نا موفق بشار اسد به عنوان وزیر آشتی ملی منصوب شد.
اسامی گروه های شرکت کننده در کنفرانس تهران عبارت هست از .
حزب دموکراتیک اجتماعی، حزب دموکراتیک سوریه، حزب دموکراتیک لائیک،انجمن جوانان مستقل،حزب ملی اکراد،جبهه نجات ملی،انجمن پیروزی وحدت ملی، و چند حزب و گروه دیگر.
شخصیت هایی نیز از کشورهای سودان، الجزایر،ترکیه ، مصر ، لبنان و عراق ، برزیل و زیمبابوه در اجلاس تهران شرکت دارند. بر خلاف نشست دوحه که پروژه تغییر حکومت اسد را دنبال می کند و مذاکره با وی را رد کرد ، اجلاس تهران به دنبال راه توافقی برای سازش حکومت سوریه و مخالفین است. البته در این طرح حکومت سوریه دست بالا را دارد و راه حل ها در چارچوب اصلاحات از بالا دنبال می شود.
روسیه کماکان بر ضرورت آتش بس دو طرف تاکید دارد و رفتن اسد را خیال پردازانه بشمار می آورد.
اما چالش های پیشروی ائتلاف ملی سوریه را می توان در موارد زیر دسته بندی کرد :
مهار گروه های اسلام گرای جهادی
در ماه ها گذشته شدت و نفوذ گروه های جهادی و نزدیک به القاعده و یا مجموعه هایی که مسیر مشابهی را طی می کنند در مبارزات مردم سوریه افزایش پیدا کرده است. این مورد هم باعث نگرانی نیرو های دموکراسی خواه سوریه شده وهم غرب ، منطقه و جامعه جهانی را به هراس انداخته است که گسترش فعالیت این گروه ها ثبات منطقه را به خطر بیاندازد. یکی از وظایف مهم ائتلاف جلوگیری از گسترش این جریان و همچنین ممانعت از نقض حقوق بشر و اعمال اشکال نا موجه خشونت توسط گروه های مسلح است.
ایجاد هماهنگی بین مخالفین مسلح
یکی از مشکلات بزرگ کنونی سوریه تعداد زیاد گروه های مسلح ، نبود هماهنگی و تعارض بین آنها ، انشعاب ها و گسترش روند واگرایی است. این مسئله هم قدرت نظامی مخالفین را کاهش داده و موجب ایجاد هرج و مرج و نا امنی و تحرک گروه های تروریستی شده است. در ائتلاف ملی بر خلاف شورای ملی سوریه ، نمایندگان بخش بزرگی از مخالفین مسلح وجود دارند. این عامل کمک می کند تا ائتلاف بتواند مشروعیت برای مدیریت و هدایت جنگ با حکومت بشار اسد را به دست آورد. البته هنوز هستند گرو ههایی که داخل ائتلاف نیستند و لذا اقناع و جذب آنها الویتی برای ائتلاف فوق است.
تهیه سلاح و تجهیزات نظامی لازم
یکی از مشکلات مخالفین مسلح کمبود سلاح و بخصوص سلاح های سنگین است. رویارویی آنها با ارتش سوریه نوعی جنگ نا برابر است. نیرو های نظامی هوادار بشار اسد از جنگنده هوایی ، تانک و … بر علیه مخالفین استفاده می کند. تا کنون کشور های خارجی سلاح های سنگین در اختیار مخالفین قرار نداده اند. آنها از کمبود سلاح شکایت دارند و انتقاداتی را متوجه غرب می کنند. از سوی دیگر گزارش های تایید نشده ای وجود دارد که از تامین سلاح توسط کشور های ترکیه و عربی شامل قطر و عربستان می دهد. اخیرا دیوید کامرون خواستار مسلح کردن مخالفین سوری به سلاح های سنگین شد. امری که با مخالفت آمریکا و دیگر کشور های اروپایی مواجه شد. در حال حضار ایجاد منطقه امن با نصب موشک های ناتو در منطقه رمزی ترکیه و سوریه مد نظر غرب است. مهمترین مانع بر سر تجهیز مخالفان به سلاح های با قدرت تخریب و دفاع بالا نگرانی از افتادن آنها به دست شورشیان و تروریست ها است. موفقیت ائتلاف مرهون تامین سلاح های فوق و اعمال نظارت بر چگونگی استفاده آنها است. البته روسیه و ایران در خصوص دادن سلاح های سنگین به مخالفین هشدار دادند. این عامل می تواند نقشی بازدارنده ایفا نماید.
کسب مشروعیت
یکی از بزرگترین مشکلات پیش روی ائتلاف ملی سوریه جلب حمایت اکثریت مردم سوریه و جمع کردن مخالفان در زیر سر یک چتر واحد است. اگر این ائتلاف نتواند جایگاه خود در رهبری حرکت ر ا تثبیت سازد به سرنوشت شورای ملی سوریه دچار خواهد شد. نکته کلیدی حضور این شورا در داخل خاک سوریه و مدیریت تغییر در داخل است. تا کنون دولت فرانسه و اتحادیه عرب این ائتلاف را به رسمیت شناخته اند. اما مابقی کشور های غربی و آمریکا ضمن حمایت حاضر نشده اند مشروعیت نمایندگی مردم سوریه توسط ائتلاف را برسمیت بشناسند. مخالفت روسیه ، عراق ، ایران و چین و لبنان نیز وجود دارد. این شورا باید بتواند برنامه مناسبی برای پاسخ به مطالیات مردم سوریه و در نظر گرفتن تنوع قومی ، زبانی و مذهبی در ترکیب رهبری خود ارائه بدهد. در این میان رفع نگرانی علوی های سوریه نقش کلیدی دارد و همچنین فراگیری اولویت شورا است و گرنه حرکت های انشعابی و وا گرایانه افزایش پیدا خواهد کرد. ارائه تصوری که سوریه آینده هم متعلق به مذاهب مختلف است و هیچ مذهبی حالت مسلط ندارد نیز مسئله ای مهم در اعتماد سازی است.
مواجهه با کرد ها
کرد ها یکی از بخش های مهم ناراضیان و حامیان جنبش اعتراضی سوریه هستند. اما در میان آنها یکدستی وجود ندارد. بخشی از آنها را رهبری جز اتحاد دموکراتیک ارتباط نزدیکی با پ ک ک دارند. این گروه در حال حاضر کنترل بخش های مهمی از کردستان سوریه را در دست دارد. آنها مدارس را کاملا در دست گرفته اند و آموزش صرف به زبان کردی را شروع کرده اند. برخی از ادارات دولتی نیز در کنترل آنها است. همچنین خواستار خود مختاری هستند. البته علاوه بر کشور ترکیه که نگران گسترش قدرت آنها است ، نیرو های عرب سوریه نیز به آنها حساسیت پیدا کرده و معتقد هستند بشار اسد دست آنها را برای حرکت تجزیه طلبانه باز گذاشته تا شکاف بین مخالفین ایجاد کند. مستقل از این قضیه بخش عمده نقاط نفت خیز سوریه در منطقه کردستان قرار دارد. ائتلاف در وهله نخست باید بتواند با مهار حرکت های تجزیه طلبانه ، مطالبات کرد ها را در داخل مجموعه سوریه یکپارچه قرار دهد و اجازه ندهد چاه های نفتی در کردستان سوریه نیز سرنوشتی مانند کرکوک در عراق پیدا کند. بارزانی در تلاش است تا بین مخالفین سوری و کرد های سوریه وحدت ایجاد کند.
حفظ استقلال
شرایط خاصی که در سوریه ایجاد شد باعث فراخنایی دخالت کشور های خارجی شده است. اما ضمن اینکه حمایت های خارجی در کل مثبت بوده است اما در عین حال مشکلاتی نیز برای استقلال و خود اتکائی نیرو های اپوزیسیون سوریه ایجاد کرده است. حال ائتلاف با چالشی سخت مواجه است تا ضمن برخورداری از حمایت جامعه جهانی و کشور های منطقه استقلال خود را حفظ کند و جلوی دخالت مخرب و رقابت کشور های خارجی در زمین سوریه را بگیرد. اظهارات اخیر دولت آمریکا و تعیین تکلیف برای رهبری مردم سوریه عدول از حوزه حمایت و دخالت آشکار در اموری است که فقط مربوط به مردم سوریه است .
غلبه بر چالش های فوق و مدیریت منازعات می تواند ائتلاف ملی سوریه را در جایگاه واقعی خود به عنوان دولت انتقالی بنشاند تا قدرت را به مردم سوریه واگذار نماید. به صرف حرف ، اراده گرایی و یا حمایت دول خارجی این ائتلاف نمی تواند در موضع رهبری قرار بگیرد بلکه باید توانایی و لیاقتش را در میدان عمل نشان دهد. در این صورت فاجعه انسانی سوریه که بیش از بیست ماه است جریان دارد و تا کنون جان ۳۸ هزار نفر را گرفته است ،می تواند به پایان برسد.
