اسلام گرایان جهادی در جزیره سینای مصر مسئولیت ترور نافرجام وزیر کشور دولت انتقالی مصر را بر عهده گرفتند. انصار بیت المقدس که یکی از گروه های اسلام گرای افراطی فعال در سینا است با قرار دادن مطلبی در وب سایتش اعلام کرد ترور محمد ابراهیم کار آنها بوده است. محمد ابراهیم از انفجار بمب در نزدیکی اتوموبیلش جان سالم بدر برد.(۱) او نقش کلیدی در سرکوب خونین و مهار حرکت های اعتراضی اخوان المسلمین داشته است. محمد ابراهیم شخصیت پیچیده و راز آلودی دارد او در کابینه های مبارک ،مرسی و اینک عدلی منصور حضور داشته است و فرد قدرتمندی در حاکمیت کنونی مصر محسوب می شود.
اسلام گرایان افراطی در جزیره سینا تهدید کردند السیسی هدف اقدام بعدی تروریستی آنها خواهد بود.
به موازات این حوادث راهپیمایی های طرفداران مرسی در مصر به صورت پراکنده و کوچک تر از قبل ادامه دارد. در روز جمعه بعد از نماز جمعه راهپیمایی ها اعتراضی بر علیه نظامیان و دولت انتقالی در شهر های نصر حومه قاهره ،طنطا ، اسکندریه، سوئز، دلتا النیل و أسیوط صورت گرفت. نیرو های نظامی با گاز اشک آور تجمعات فوق را متفرق کردند . درگیری و برخورد های خشونت آمیز نیز صورت گرفت .طبق گزارش ها یک نفر در اسکندریه کشته شد. در مقایسه با دو اعتراض قبلی شدت برخورد پلیس و نیرو های امنیتی با معترضین بیشتر بود .(۲)
مدافعین ارتش مصر نیز در برخی از شهر ها از جمله دمنهور راهپیمایی کردند شعار محوری آنها ” نه به تروریسم ،ارتش ،پلیس و مردم یک صدا هستند ” بود. تعداد حامیان نظامیان در تظاهرات ها کمتر از معترضین بود اما تصاویر آنها در رسانه های مصری پخش می شد در حالی که رسانه های طرفدار اخوان تعطیل شده اند.
در پشت تحولات دو حرکت قابل مشاهده است که همچون دو لب قیچی انقلاب مصر را احاطه کرده اند. بازگشت به دوران مبارک و گسترش فعالیت های تروریستی و خشونت آمیز دو تهدید بزرگ کنونی انقلاب مصر هستند که روز به روز بیش از گذشته از دمکراسی دور تر می شود.
۱- بازگشت به دوران مبارک
هیاتی از قضات مصر پیشنهاد کرده اند اخوان المسلمین منحل شود. اگر چه تا کنون این تصمیم اتخاذ نشده است .اما برخی از گزارش ها حاکی است وزیر تضامن ( همبستگی) اجتماعی مصر دکتر البرعی در روز های آینده حکم ابطال مجوز فعالیت اخوان المسلمین را صادر می کند. اخوان در دوران مبارک به عنوان یک بنیاد خیریه خودش را ثبت کرده بود. انحلال اخوان لزوما به معنای تعطیلی شاخه سیاسی آن حزب عدالت و آزادی نیست. اما می تواند مقدمه آن باشد.
حقوق دان های مدافع انحلال اخوان استدلال می کنند فعالیت های سیاسی اخوان المسلمین و از جمله حمایت از کاندیدا ها ی ریاست جمهوری و پارلمان تخلف از قوانین نهاد های خیریه بوده است که آنها را از کار سیاسی منع می کند. همچنین از دید آنها رابطه بین اخوان و حزب عدالت و آزادی مبهم است . البته در شرایط کنونی ولو این استدلال درست باشد اما افکار عمومی برداشت سیاسی از این تصمیم می کند.
در حاکمیت کنونی مصر نیز انحلال اخوان مخالفینی دارد. از جمله آنها حازم الببلاوی نخست وزیر دولت انتقالی مصر است که معتقد است این کار باعث تشدید منازعات شده و ممکن است اخوان به فعالیت های زیر زمینی روی آورد.
تعطیلی اخوان المسلمین که میلیون ها طرفدار در مصر دارد و جلوگیری از حق مشارکت سیاسی و استفاده از آزادی های اساسی آنان ، در تعارض آشکار با دمکراسی و منطبق با شیوه حکمرانی در دوره ریاست جمهوری حسنی مبارک است. رهبران اخوان در دو ماه آینده قرار است به اتهام سنگین قتل ، تشویق به اخلال و جاسوسی محاکمه شوند و طبق برخی از گزارش ها محمد مرسی تا کنون از پاسخ به سئوال های بازجویان طفره رفته است .(۳)
تشکیلات ۸۵ ساله اخوان یک گروه معمولی نیست که صرفا با تعطیلی و لغو مجوز بتوان به حیات آن پایان بخشید. این ایده و مرام سیاسی حامیانی معتقد و پر شور در مصر دارد که علی رغم شرایط سنگین پلیسی هنوز به خیابان ها می آیند و بر علیه آنچه کودتا می خوانند ،اعتراض می نمایند.
با لغو مجوز ،اخوان و گفتمان و راهبرد سیاسی اش از بین نمی رود . اگر چه این ریسک وجود دارد که اخوان به سمت فعالیت های زیر زمینی و مسلحانه روی آورد ،ولی احتمال آن ناچیز است. می توان پیشبینی کرد که استراتژی مبارزات بی خشونت را ادامه دهد. از سوی دیگر کنترل اخوان تا کنون وابسته به فضای پلیسی و سرکوب خونین بوده است. طبیعی است این وضعیت نمی تواند به صورت نامحدود ادامه یابد . به محض اینکه فضای پلیسی پایان یابد ، دوباره اخوان امکان تحرک و بسیج نیرو هایش را پیدا می نماید.
البته نظامیان و دولت انتقالی مصر نیز طرفداران زیادی در مصر دارند اما موازنه قوا به گونه ای است که امکان حذف و نادیده گرفتن اخوان را نمی دهد. از سویی دیگر هر چه دولت موقت به سمت اعمال خشونت بیشتر برود، ریزش حامیانش بیشتر خواهد شد و شکاف ها در ائتلاف ضد ریاست جمهوری مرسی عمیق تر می گردد . در نتیجه فضا برای شکل گیری آرایش سیاسی نوینی در مصر مساعد می شود.
حاکمیت کنونی دو اقدام دیگر را نیز در نظر دارد نخست حذف بخش های اسلام گرایانه قانون اساسی مصوب مصر ، پیش از برگزاری انتخابات مجلس موسسان است. این کار به لحاظ محتویی می تواند گامی مثبت در مسیر گذار به دموکراسی باشد اگر چه به لحاظ شکلی ایراد دارد و حاکمیت کنونی فاقد صلاحیت لازم برای چنین تغییراتی است. اما تصمیم دیگر حذف بندی است که دستیابی به پست های ارشد مدیریتی را برای کارگزاران دوره مصر ممنوع کرده بود. امری که عملا در دولت انتقالی کنونی محقق شده است! این کار گامی روشن بر ضد انقلاب و بازگشت به دوران مبارک است.
۲- گسترش فعالیت های تروریستی و خشونت آمیز
در سه شنبه سوم سپتامبر ،نیرو های امنیتی و نظامی مصر با هلی کوپتر به اسلام گرایان افراطی در جزیره سینا حمله کردند و عده ای از آنها را کشتند و زخمی کردند. تعداد تلفات انسانی بین ۸ تا ۱۳ نفر تخمین زده می شود. (۴)
در درگیری های رخ داده بین ارتش مصر و تروریست ها بعد از سقوط مرسی تا کنون ده ها نفر از اعضاء اسلام گرایان افراطی کشته شدند. اما برخی از آمار ها حاکی است نزدیک به صد نفر از نیرو های امنیتی مصر نیز جان باخته اند.
این وضعیت خطر گسترش فعالیت های تروریستی و خشونت آمیز در مصر را برجسته می سازد. مسیحیان قبطی مصر قربانیان اصلی خشونت های غیر دولتی بوده اند . ادامه این وضعیت می تواند به نوعی جنگ سرد و درگیری های پراکنده نظامی در مصر منجر شده و سال ها طول بکشد. البته دور از انتظار است مصر به ورطه جنگ داخلی کشیده شود. اما بی ثباتی این کشور را تهدید می کند.
در مجموع وضعیت سیاسی مصر به شکلی فزاینده ای به سمت وخامت می رود و فضای دو قطبی ایجاد شده رو به عمیق تر شدن است . نظامیان مصر تصمیم شان را بر حذف و نابودی اخوان از صحنه سیاسی مصر گرفته اند اما امکان موفقیت آنها با تردید هایی جدی مواجه است. ناتوانی در اجرای این تصمیم می تواند منجر به شکل گیری تغییراتی در صحنه سیاسی مصر شده و دو قطب متخاصم مجبور به توافق هایی با هم شوند. این مساله اخوان المسلمین را به استمرار مقاومت و ایستادگی و تداوم اعتراضات سوق می دهد.
منابع:
۱- http://hosted.ap.org/dynamic/stories/M/ML_EGYPT?SECTION=HOME&SITE=AP&TEMPLATE=DEFAULT
۲- http://www.huffingtonpost.com/2013/09/06/egypt-protests-clashes_n_3880978.html?ncid=edlinkusaolp00000003
۳- http://www.theglobeandmail.com/news/world/egypt-court-advised-to-dissolve-muslim-brotherhood/article14070094/
۴- http://bigstory.ap.org/article/egyptian-helicopters-strike-militants-sinai
