سخنان حسین شیخ الاسلام مشاور بین الملل رئیس مجلس ابعاد تازه ای از دخالت حکومت در جنگ داخلی سوریه را فاش ساخت. وی در مصاحبه با نشریه “رمز عبور” ناگفته هایی از نقش آفرینی جمهوری اسلامی ایران در بحران سوریه و نامه محرمانه رهبری را آشکار ساخته است. حرف های وی تایید کننده نقش مخرب حکومت در تعمیق فاجعه انسانی در سوریه و کمک به بقاء بشار اسد است. پیش از این نیز مستندات معتبری در خصوص حضور نیرو های حکومت در سوریه و درگیری با مخالفان سوری منتشر شده بود.
اما اینک حرف های وی روشن می سازد که دخالت چگونه بوده و همچنین در غیاب حمایت یاد شده، بشار اسد امکان حفظ قدرت را نداشته است.
حفظ حکومت سوریه که کانال ارتباطی بین ایران و حزب الله لبنان است برای جمهوری اسلامی اهمیت استراتژیک داشت و از این رو وقتی بلوک ترکیه ، قطر ، عربستان سعودی در منطقه و غرب در سطح جهانی در حمایت از سقوط بشار اسد شکل گرفت ، حکومت کوشید هر طور شده موقعیت خود در آرایش قوای منطقه ای و اهرم فشارش بر غرب را حفظ نماید و با کمک روسیه و چین و تا حدی دولت عراق شرایط را تغییر دهد. قاسم سلیمانی برنامه ریزی و فرماندهی حرکت حمایتی ایران را در دست گرفت . در سطح منازعات میدانی از نیرو های حزب الله لبنان استفاده شد و نیرو های وابسته به سپاه در آموزش و مشاوره فعال بودند. شدت مداخله ایران در منازعه خونین سوریه تا حدی زیاد بود که تعدادی از نیرو های سپاه کشته شدند.
شیخ الاسلام از دانشجویان تسخیر کننده سفارت آمریکا بود که بعد ها به وزارت خارجه رفت و متصدی سمت های مهمی شد. این مصاحبه قبل از انتخابات ریاست جمهوری سوریه انجام شده است. دلیل مصاحبه با وی و انشار با تاخیر آن معلوم نیست. البته چون نشریه رمز عبور به صورت ماهنامه منتشر می شود و انتخابات ریاست جمهوری سوریه نیز در اوایل ماه جون برگزار شد ، شاید فاصله زمانی توضیح دهنده باشد . گرایش نشریه عبور اصول گرایی افراطی است. اما جهت گیری سئوال های مصاحبه حالت چالشی دارد. شیخ السلام سابقه همکاری با نیرو های امنیتی و نظامی داشته، اما در حال حاضر ارتباط نزدیک و خاصی با آنها ندارد. مگر اینکه وی در پروژه سوریه حکومت حضور داشته و از دست اندر کاران بوده باشد.
در عین حال انتشار مصاحبه یاد شده در شرایطی که داعش و جبهه النصره موفقیت های نه چندان بزرگی در سوریه داشته اند و حکومت نیز بعد از پیروزی بشار اسد ، سکوت ورزیده است ، جای تعجب بیشتری دارد. می توان گمانه زنی کرد که مقامات حکومتی چه بسا می خواهند نقش شان در محافظت از بشار اسد را یاد آوری نمایند. اگر چه حرف های شیخ الاسلام نیز می تواند حالت غیر هماهنگ و فردی داشته باشد.
فراز های مهم مصاحبه شیخ السلام بشرح زیر است:
« بشار اسد نسبت به پدرش خیلی دموکراتیک‌تر عمل کرد. جالب است بدانید تا قبل از بشار، روزنامه غیردولتی در سوریه نبود و بشار اجازه داد نشریه غیردولتی در سوریه متولد شود. بشار اجازه داد که مخالفین تشکیلات داشته باشند و همین تشکیلات «تنسیق» ۴۰ نفری بودند که با قدرت بشار متشکل شدند و با دولت هم مخالفت کردند و اولین مجله غیردولتی هم برای همین‌ها بود. اما باید پذیرفت که سرعت تغییراتی که بشار می‌آورد اصلاً پاسخگوی تحولات نبود.»
« آقای قاسم سلیمانی از طرف رهبری برای اسد در همان ابتدای درگیری‌ها پیام بردند که کشتار نباید صورت بگیرد و اصلاحات باید صورت بپذیرد. موضع علنی ما گفت‌وگوی سوری ـ سوری بدون دخالت خارجی بود. از سوی دیگر سپاه قدس با اسد مستقیم کار کرده بود و شناخت داشت. گاه ما نمی‌توانستیم به موقع موشک به حزب‌الله برسانیم. اسد از انبار خود موشک می‌داد.»
« حزب‌الله لبنان وقتی تحلیل کرد که تکفیری‌ها می‌خواهند جنگ را طایفه‌ای کنند و حرم حضرت زینب(س) از جمله جاهایی است که اگر دستشان برسد آن را نابود خواهند کرد و با موقعیت حرم حضرت زینب(س) نزد شیعیان و سابقه تعدی و تجاوز به مقبره سایر بزرگان همچون حجربن عدی این احتمال هم جدی بود و رهبری حزب الله و رهبری شیعیان در عراق متوجه شدند برای اینکه جنگ شیعه و سنی نشود و تجربه سامرا تکرار نشود نیروهای حزب الله و شیعیان عراق برای حمایت از حرم وارد سوریه شدند و اگر نرفته بودند اتفاقات تلخ‌تری رخ می‌داد»
« ما اجازه موفقیت توطئه سعودی امریکایی را در سوریه نمی‌دهیم، اما ما بشار را به ملت تحمیل نمی‌کنیم. انتخابات در سوریه باید شفاف و آزاد باشد. من می‌گویم با این داده‌ها البته باز هم بشار انتخاب می‌شود چون توانسته است انسجام کشورش را حفظ کند.»
« اسد اصلاً پلیس نداشت. هر چه بود ارتش بود و با کسی اگر مشکلی پیدا می‌کرد با مسلسل به روی آن جماعت رگبار می‌بستند.»
«یه مزیتی که ایران دارد این است که تمام فرماندهان ارشد نظامی و امنیتی‌اش ماجرای سوریه را می‌فهمند. همین آقای احمدی مقدم فرمانده سپاه ما در لبنان بود. سردار دهقان، سردار قاسم سلیمانی و. . . با منطقه آشنا هستند و می‌دانند مشکل بشار چیست. تا ۴ نفر جمع می‌شدند به جای برخورد پلیس، ارتش رگبارمسلسل می‌بست روی اینها. مذاکره با معارضین کجا بود اصلاً؟! فقط می‌خواست با زور حل کند. بخاطر اینکه مردم کشته نشوند ما رفتیم این امکانات را ایجاد کردیم. رفتیم نیروی سیاسی برای مذاکره با معارضین ایجاد کردیم اینکه بشار قبول کرده مذاکره کند خودش نکته مهمی هست.»
اعترافات شیخ الاسلام را می توان در چند سر فصل دسته بندی کرد:
شروع خشونت از سوی اسد
شیخ الاسلام اعتراف می کند که بشار اسد به شیوه ای سخت افزاری و با تکیه به نیروی نظامی و راه اندازی حمام خون از همان ابتدا درصدد سرکوب بی رحمانه مخالفت ها بود. اعتراضات مردم سوریه با الهام از بهار عربی در ابتدا مسالمت آمیز بود . دخالت بشار اسد و جنگ بر علیه مردم معترض سوریه کار را به خشونت گسترده و جنگ داخلی کشاند که تا کنون قریب به ۱۷۰ هزار کشته در بر داشته است. شیخ الاسلا تصریح می کند که اسد اهل مذاکره نبود و هر جا اعتراضی بود ارتش را برای سرکوب می فرستاد.
نقش آفرینی سپاه قدس
در اصل مشاوره و نقش آفرینی نیرو های نظامی ایران با محوریت سپاه قدس باعث شد تا ارتش و دستگاه امنیتی سوریه که تجربه مواجه با شورش های شهری و درگیری های غیر متقارن نظامی را نداشت،از آموزش ها و تدابیر لازم بهره مند شود و بعد از رویارویی سه ساله بتواند موازنه قوا را به نفع خود تغییر دهد.
شیخ الاسلام روابط نزدیک فرماندهان نظامی و انتظامی ایران با حکومت سوریه را گوشزد می کند. واقعیتی که قبلا در اظهارات محسن رفیقدوست در کتاب خاطراتش و اسماعیل کوثری و محمد رضا نقدی از سرداران سپاه مورد تاکید قرار گرفته بود.
تداوم ریاست جمهوری بشار اسد
ادعای شیخ الاسلام این است که حکومت خواهان دمکراسی و پذیرش انتخاب مردم سوریه بوده است. اما این ادعا با رصد کردن مواضع حکومت و مشارکت در سرکوب بی رحمانه و خونین مخالفان زیر سئوال رفته و سخنی خلاف واقع را بازتاب می دهد. انتخابات ریاست جمهوری سوریه و وقایعی که در آن گذشت به نحو فیصله بخش و قانع کننده نشان داد که بشار اسد به دنبال راه حل سیاسی و انتقال مسالمت آمیز قدرت نبود بلکه به هر قیمتی می خواست در قدرت بماند و در نهایت نیز هیچ امتیازی به مخالفان و حتی محافظه کار ترین و نزدیک ترین بخش به حکومت نداد.
جمهوری اسلامی مدافع انتخاباتی بود که حتما بشار اسد و یا فردی از بخش مسلط قدرت از صندوق های رای بیرون بیاید. الان دولت سوریه در همان شرایط و کیفیتی است که پیش از شروع اعتراضات داشت و تغییر محسوس وقابل اندازه گیری در ساختار حقیقی و حقوقی قدرت رخ نداده است.
ایستادگی بشار اسد
شیخ الاسلام در پاسخ سئوال ” اگر ایران از اسد حمایت نمی‌کرد تا به حال اسد سقوط کرده بود”، می گوید :!
«نه؛ واقع امر پشتیبانی ما حیاتی بود ولی شک نکنید اسد انسان شجاعی بود و اراده کرد که ایستادگی کند و اگر او در داخل مقاومت و ایستادگی نمی‌کرد ما هر چه کمک هم می‌کردیم مؤثر واقع نمی‌شد. اول اسد تصمیم به ایستادگی گرفته و شایستگی خود را نشان داد و بعد روسیه و چین آمدند وتو کردند و گرنه آنها هم وارد صحنه نمی‌شدند.»
او در کنار حمایت ایران و روسیه و چین ، تلاش های خود بشار اسد را برجسته می سازد که تصمیم گرفت برای بقای خود در قدرت هیچ محدودیتی در خشونت ورزی قائل نشود. البته در غیاب حمایت و هدایت نظامی و سیاسی ایران و همچنین قفل کردن شورای امنیت سازمان ملل توسط روسیه و چین، موفقیت بشار اسد دور از انتظار بود.
اثرگذاری حزب الله لبنان
شیخ الاسلام تعرض گروه های سلفی افراطی به مقبره شخصیت های مورد احترام شیعه را دلیل ورورد حزب الله لبنان برای جلوگیری از درگیری های فرقه ای شیعه وسنی تبیین می کند. اما در واقع حفاظت از حرم حضرت زینب تمهیدی برای جذب نیرو های شیعه سنتی و معتقد به داخل کارزار بود. در ایران برخی از جوانان سنتی که لزوما با حکومت همراه نیستند به سوریه رفتند. همچنین برخی از شیعیان افغانی نیز در جنگ داخلی سوریه به نفع بشار اسد وارد شدند. شیخ الاسلام به وجو دتونل های مخفی در حمص سوریه اشاره می کند. در حالی که این تونل ها در گذشته با هماهنگی خود دولت سوریه و در همکاری گسترده اش با اسلام گرایان جهادی ساخته شده بود.
اسد با میدان دادن به گروه های اسلام گرا در ابتدای درگیری ها به نوبه خود کوشید تا رویارویی از اعتراض بر علیه دیکتاتوری به رویارویی به تروریسم تبدیل شود. ورود حزب الله ستیز شیعه و سنی را گسترش داد و تبعات آن ایجاد نا آرامی و انفجار های زنجیره ای در داخل خاک لبنان بود.
تشکیل جیش شعبی و آموزش جنگ چریکی
مشاور لاریجانی شرح می دهد که ارتش کلاسیک سوریه توان جنگ چریکی را نداشت و ایران با تاسیس جیش شعبی و بسیج به آنها یاد داد تا چگونه از نیرو های شبه نظامی برای زمین گیر کردن اعتراضات خیابانی و مقابله با مخالفان مسلح سوری استفاده نمایند. ولی در ادامه توضیح می دهد وقتی جیش شعب از پس اهداف تعریف شده بر نمی آید ، حزب الله لبنان وارد شده و مسیر ارتباطی اسلام گرایان افراطی از داخل خاک لبنان را می بندد.
در مجموع اعترافات شیخ الاسلام به خوبی نقش مهم جمهوری اسلامی در حفظ قدرت بشار اسد و ناکامی جنبش اعتراضی سوریه در تغییر حکومت و برکناری بشار اسد از اریکه حکمرانی را تبیین می کند. برنامه حکومت نیازمند موافقت بشار اسد وایستادگی وی بر حکمرانی بود ولی بدون حمایت و پشتیبانی آموزشی، نظامی، سیاسی و لجستیک آن، بشار اسد قادر به مقاومت نبود.
