علی افشاری

موضعگیری مبهم خامنه ای بعد از توافق جامع هسته ای این سئوال را در عرصه عمومی پیش آورده است که نگاه واقعی وی به توافق چیست. خامنه ای تاکنون سخنی در تایید مفاد توافق به زبان نیاورده است و همچنین به تاثیر مثبت و ویژه آن در بهبود وضعیت کشور اشاره نکرده است. او تنها از زحمات و فعالیت های تیم مذاکره کننده هسته ای تشکر کرده و در پاسخ به نامه روحانی نیز خواهان ارجاع توافق به مجاری قانونی پیشبینی شده یعنی شورای امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی شده است. دولت روحانی و تیم مذاکره کننده مدعی هستند که توافق در چارچوب نظارت کلان و هدایت رهبری انجام شده و خطوط قرمز و نقطه نظرات وی در نظر گرفته شده است. اما در مقابل برخی از اصول گرایان افراطی نظیر حسین شریعتمداری مدعی هستند سکوت خامنه ای به معنای نارضایتی وی از توافقات نهایی بوده و خواهان اهتمام مجلس و شورای امنیت ملی در تغییر ویا مخالفت با جمعبندی مذاکرات وین هست. حساسیت جعفری فرمانده سپاه نسبت به نادیده گرفته شدن برخی از خطوط قرمز نیز باعث شده تا زمزمه های مخالفت رهبری قوت بگیرد.

اما رصد کردن مواضع خامنه ای و سیر تحولات مذاکرات هسته ای با توجه به ساختار حقیقی تصمیم گیری جمهوری اسلامی نشان می دهد بدون موافقت خامنه ای امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات توافق جامع در وین وجود نداشت. اما وی در ظاهر می کوشد تا عقب نشینی کنترل شده در پس مذاکرات هسته ای پنهان باقی بماند و اینگونه در افکار عمومی جلوه داده شود که بر روی مواضع خود ایستاده و درصدد حفظ دستاورد های هسته ای است. ادامه‌ی خواندن→

سرانجام مذاکرات اتمی ۱۸ روزه وین به فرجام رسید. آخرین مرحله مذاکرات با افت و خیزها و سکته‌ همراه بود اما در نهایت با انعطافی که دو طرف بر سر موارد اختلافی نشان دادند توافق حاصل شد.

متن صد صفحه‌ای توافق جامع همراه با ضمائم مربوطه در مجموع محصول مذاکرات فشرده، طولانی و سنگینی است که در طول بیست و دو ماه مذاکرات علنی و بیش از یک سال مذاکرات مخفی به دست آمد.

عقب‌نشینی کنترل شده حکومت ایران از ماجراجویی هسته‌ای و وضعیت موجود برنامه اتمی، فضا را برای مصالحه مساعد کرد. کشور های غربی نیز با عدول از مواضع خود باعث شدند توافقی رقم بخورد که محصول عقب‌نشینی توامان ایران و غرب است. ادامه‌ی خواندن→

محمدرضا باهنر، نایب رئیس مجلس، در ضیافت افطاری جامعه اسلامی مهندسان نسبت به توطئه عده‌ای برای مجلس خبرگان آینده هشدار داد. وی مدعی شد برخی‌ها خواب‌های آشفته و عجیبی را برای انتخابات مجلس خبرگان دیده‌اند و به دنبال آن هستند که ۱۰ نفر را وارد این مجلس کنند تا ساز ناکوک بزنند. او ضمن اینکه تاکید کرد ما نمی‌گذاریم خواب آشفته آنها تعبیر شود، از اصول‌گرایان خواست تا توجه لازم را به انتخابات مجلس خبرگان با محوریت نهادهای جامعه روحانیت مبارز تهران و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم داشته باشند و مواظب باشند تا انتخابات فوق تحت‌الشعاع انتخابات مجلس قرار نگیرد. البته باهنر توضیح نداده است که چگونه ۱۰ نفر در ترکیب تقریبا ۹۰ نفره مجلس خبرگان می‌توانند مشکل‌ساز شوند؟ اما می‌توان حدس زد اصول‌گرایان نگران هستند که افرادی عضو مجلس خبرگان شوند که خواهان اعمال وظیفه ذاتی مجلس خبرگان در نظارت بر رهبری و نهادهای زیر مجموعه وی شوند. البته اقلیت در صورتی که اکثریت خواهان تداوم عملکرد خنثی کنونی مجلس خبرگان باشند، نمی‌توانند رویه و مشی مجلس خبرگان را تغییر دهند اما استفاده از تریبون مجلس خبرگان می‌تواند برای اعمال ولایت مطلقه فقیه و اقتدارگرایی سیاسی چالش ایجاد نماید.

اظهار نظر فوق که از سوی فردی وابسته به جریان میانه اصول‌گرایان ابراز شده است، نشان می‌دهد این جریان بر سر اینکه ترکیب کنونی مجلس خبرگان حفظ شده و اصول‌گرایان حاکم مطلق آن باشند، مصمم و جدی هستند. این برخورد با توجه به اینکه شورای نگهبان نیز اهرم قانونی و سیاسی این جریان است کار را برای اصلاح‌طلبان، اعتدالی‌ها وحلقه یاران رفسنجانی برای تغییر ترکیب خبرگان دشوار می‌سازد. صحبت‌های باهنر نشان می‌دهد ظرفیت اصول‌گرایان و یا حداقل جریان غالب آنها برای پذیرش حداقلی رقیب در مجلس خبرگان آن قدر پایین است که حضور ۱۰ نفر متفاوت را نیز بر نمی‌تابند. ادامه‌ی خواندن→

مذاکرات هسته‌ای در وین، ضرب‌الاجل دوم را پشت سر گذاشت و دوشنبه ۲۲ تیر به عنوان موعد جدید انتخاب شد. گفت‌وگوها از روز جمعه آهنگ متفاوتی پیدا کرد و بر خلاف خوش‌بینی‌ها و امیدهای قبلی روند معکوسی یافت که وضعیت جدیدی در مذاکرات طولانی و نفس‌گیر را نشان می‌دهد. کماکان شرایط خاکستری بر فضای مذاکرات حاکم است.

پیشرفت‌های صورت گرفته که بر اساس ادعای عباس عراقچی ۹۶ درصد متن توافق احتمالی را تشکیل می‌دهد و هزینه‌های عمده منطقه‌ای و جهانی شکست مذاکرات، کماکان امید به موفقیت را به عنوان محتمل‌ترین فرجام در گمانه زنی‌ها برجسته می‌سازد. اما بالا گرفتن اختلافات و تهدید دولت آمریکا به ترک نشست و همچنین افزایش حملات تیم مذاکره‌کننده ایرانی به همتایان غربی و متهم کردن آنها به زیاده‌خواهی، باعث شده تا گزینه‌های تمدید و شکست نیز جدی‌تر از قبل مطرح شوند. ادامه‌ی خواندن→

یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از دیدار با حسن روحانی و علی شمخانی در بازگشت به وین گفت آژانس تا پایان سال ۲۰۱۵ میلادی تکلیف ابعاد نظامی احتمالی پرونده هسته ای ایران معروف به PMD را مشخص می سازد. وی با خوشبینی محتاطانه اعلام کرد فهم جدیدی با مسئولان ایرانی برای حرکت به جلو شکل گرفته است. وی در عین حال تصریح کرد که هنوز مسائل لاینحل باقی مانده اند. در واقع مذاکرات آمانو با مسئولان ایرانی در تهران و وین هنوز منجر به پیشرفتی نشده است. آژانس طبع قراری که با سازمان انرژی اتمی ایران بعد از تصویب اقدام مشترک موقت ژنو داشت قرار شد در شش مرحله تمامی مسائل ئو اختلافات موجود فیصله پیدا کند اما دو مرحله حساس آخر حل نشده باقی ماند و آژانس نیز پیش از دور اخیر مذاکرات آشکارا اعلام کرد بررسی ابعاد نظامی اجتمالی با بن بست مواجه شده است.

طبق گزارش آژانس در زمان مدیریت البرادعی جمهوری اسلامی متهم به انجام اقداماتی مشکوک به فعالیت هسته ای نظامی شد. تکیه گاه آژانس بر بازدید از مرکز نظامی پارجین است. ایران یک بار اجازه بازدید از پادگان فوق را صادر کرد اما مجددا با توجه به ادعای آزمایش چاشنی های انفجاری دوباره موضوع بازدید مطرح شد که چندین سال است با مخالفت حکومت مواجه شده است. البته مخالفت مقامات ایرانی ظاهرا مشروط بوده و در شرایطی که یک بار برای همیشه پرونده فوق بسته شود، اجازه بازرسی را بدهد اما آژانس چنین شرطی را نپذیرفته است. ادامه‌ی خواندن→

سخنان رهبری در ضیافت افطار با جمعی از دانشگاهیان فصل آخر انحراف و وارونه سازی پرونده رسیدگی به بورسیه های غیر قانونی را رقم زد. وی علنی کردن تخلف بزرگ صورت گرفته که از مصادیق بزرگ فساد اداری و علمی در بعد از انقلاب است را از از غلط ترین کار های دو سال اخیر نامید و گفت: «یکی از غلط‌ترین کارهایی که در این یکی دو سال اخیر اتّفاق افتاد، این مسئله‌ی بورسیه‌ها بود. اگر راست هم بود این حرف -که البتّه بعد تحقیق کردند، معلوم شد به آن شکل، راست هم نیست؛ آن‌طوری که روزنامه‌ها با آن بازی کردند هم نبود؛ به ما گزارشهای دقیق و بر اساس بررسی‌ها دادند- راهش این نبود که ما مسئله را روزنامه‌ای کنیم. یک تعدادی برخلاف قانون یک امتیازی به‌دست آوردند؛ خیلی خب، راه قانونی وجود دارد:

لغو کنند آن امتیاز را؛ سروصدا ندارد. جنجال درست کردن، حاشیه درست کردن است و این سمّ برای محیط علمی است که بایستی با آرامش کار خودش را دنبال بکند. این سم را متأسّفانه افرادی بر اساس همان پایه‌های بینش فکریِ مبنی بر سیاسی‌کاری و سیاست‌بازی به کام دانشگاه کشور ریختند؛ چرا؟ علاوه بر اینکه ظلم هم شد -به خیلی‌ها ظلم شد- هم خلاف قانون بود این کار، هم خلاف تدبیر بود این کار، هم خلاف اخلاق بود؛ آن‌وقت مدام دم از اخلاق هم میزنند. توبه‌فرمایان چرا خود توبه کمتر میکنند! این کار اخلاقی بود؟ حاشیه‌سازی نشود. نگذارید محیط آموزش عالی اسیر حواشی بشود.»

اتفاقی که خامنه ای می کوشد آن را به تخلفی کوچک که با بزرگ نمایی و برخورد سیاسی در راستای سیاه نمایی صورت گرفته، تقلیل دهد بی شک بزرگ ترین اقدام ضد علمی در تاریخ دانشگاهی ایران است. ادامه‌ی خواندن→

حجت الاسلام مسعود ادیب از نوگرایان حوزوی و عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در اقدامی شجاعانه در مراسم افطاری روحانی با روحانیون خواستار رفع حصر موسوی، کروبی و رهنورد، الغاء ممنوع التصویری خاتمی و همچنین جلوگیری از لغو کنسرت ها شد. او خواسته هایش را در چارچوبی اصولی طرح کرد و خواستار آن شد روحانی در کنار حراست از دستاوردهای علمی و فناوری، به فکر حراست از حقوق مردم و اجرای بی تنازل قانون اساسی نیز باشد. او به صورت تلویحی ارزش حقوق شهروندی و بنیاد انسان ها را در برابر پیشرفت های ادعایی در زمینه علمی و بخصوص فناوری هسته ای یادآور شد که جایگاه مهم تری دارد.

پیشرفت های علمی و فناوری امور لازمی هستند اما لازمه فایده مندی آنها در مسیری درست پاسداشت کرامت انسانی و جایگاه خلیفه الهی آدمی است. رعایت حقوق شهروندی و آزادی های اساسی همچنین به نوبه خود می تواند به شکوفایی بیشتر علمی و تجمیع و همگرایی استعداد های کشور منجر شود و جهشی را رقم بزند. البته رابطه تعیین کننده و الزام آور بین آنها وجود ندارد اما در جامعه ای که از سطح توسعه یافتگی سیاسی و استاندارد های حقوق بشری بیشتری برخوردار باشد ،به طور نسبی می توان بیشتر انتظار داشت از پیشرفت و توسعه پایدار برخوردار گردد. سخنان کوتاه ادیب تاکیدی بر این ضرورت بود که توسعه سیاسی و پاسخگویی به مطالبات بر زمین مانده سیاسی و فرهنگی و بویژه حقوق محذوفین نباید قربانی توجه صرف به سیاست خارجی و توافق هسته ای شود. ادامه‌ی خواندن→

همانطور که انتظار می‌رفت موعد اعلام شده و رسمی مذاکرات به پایان رسید و توافقی حاصل نشد. روند کند مذاکرات در هفته‌های پیش روشن می‌ساخت که دستیابی به توافق جامع در موعد مقرر شدنی نیست. طبق اعلام دولت آمریکا، مذاکرات به مدت یک هفته تمدید شده است. اگر چه هنوز هیات مذاکره کننده ایران به صورت رسمی تمدید یاد شده را تایید نکرده اما تداوم تعلیق بخشی از تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا بر اساس اقدام مشترک و موقت ژنو نشانه مطمئنی است که تمدید یک هفته ای عملا رسمیت یافته است.مقامات ایران و ۱+۵ پیش از دور اخیر مذاکرات در وین پیشاپیش اعلام کرده بودند که دهم تیر ماه ضرب‌الاجل اصلی نیست. در عین حال گفته بودند که در مقطع فعلی به تمدید طولانی مدت فکر نمی‌کنند.

بازه زمانی که کنگره آمریکا برای دولت این کشور در ارسال توافق هسته ای محتمل تعیین کرده بود، باعث شد تا مذاکرات از ظرفیت زمانی یک هفته بیشتر برخوردار شود. اگر توافق هسته‌ای دیرتر از ۹ ژوئیه به دست کنگره برسد آنگاه مهلت بررسی نهاد قانون‌گذاری آمریکا به دو ماه افزایش می‌یابد. دولت اوباما به دلیل افزایش ریسک مخالفت کنگره و همچنین ناتوانی رئیس جمهور در اعمال حق وتو، تمایل ندارد این اتفاق بیفتد. از این رو مذاکرات در هفته جاری روی دور تند قرار خواهد گرفت تا آخرین بخت‌ها برای حل اختلافات آزموده شود. ادامه‌ی خواندن→

خامنه‌ای در دیدار با مقامات و مدیران نظام، از چگونگی شکل‌گیری سیاست “نرمش قهرمانانه” و دور جدید مذاکرات هسته‌ای پرده‌برداری کرد. او در عین حال با گسترش و تحکیم خطوط قرمز، مسیر دستیابی به توافق جامع را پیچیده‌تر ساخت.
اگر طبق ادعای او، توصیه‌های علنی‌اش با خط مشی‌ ترسیمی در جلسات خصوصی با حسن روحانی و مذاکره‌کنندگان هسته‌ای یکسان باشد و تعارضی بین نگاه راهبردی‌ او و مانورهای تاکتیکی‌اش بروز پیدا نکند، دستیابی به توافق هسته‌ای پایدار، قطعی و جامع در صورت عدم عقب‌نشینی بیشتر اوباما و همراهی تروئیکای اروپایی، ناممکن می‌شود و فضا در بهترین حالت به سمت توافق نسبی و محدود پیش می‌رود.

خامنه‌ای می‌خواهد تمامی تحریم‌های آمریکا اعم از دولت و کنگره و شورای امنیت سازمان ملل به محض اجرای تعهدات از سوی ایران برداشته شوند. او گفت مشروط شدن تعهدات طرف مقابل و رفع تحریم‌ها به راستی‌آزمائی اقدامات ایران از سوی آژانس بین‌المللی هسته‌ای را نمی‌پذیرد. تاکید دیگر او آن بود که دوره زمانی محدودیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران کمتر از ده سال باشد و هیچیک از مراکز نظامی و غیر هسته‌ای ایران مورد بازرسی قرار نگیرند. او تحقیق و مصاحبه با کارشناسان و مسئولان برنامه هسته‌ای را نیز رد کرد و افزود که فعالیت‌های تحقیقاتی هسته‌ای این کشور نباید در دوره زمانی خاص با محدودیت مواجه باشد. ادامه‌ی خواندن→